Mijn agrimatie
v

Agrimatie - informatie over de agrosector

Agrimatie > Thema's > Voedselprijzen
     
Voedselprijzen
Kies een indicator
Actuele voedselprijzen - Aardappel

Aardappelprijs lager in de winkel, maar nog steeds erg hoog
22-2-2024

De consumentenprijsindex van aardappelen is in september 2023 uitgekomen op 163 punten (2015=100). Dat is 3% lager dan de consumentenprijs in juli 2023 en 22% hoger dan in september 2022.


De prijsindex van de verwerkende industrie kwam in september 2023 uit op 183 punten, 1% lager dan in juli dit jaar en 27% hoger dan dezelfde maand vorig jaar. De prijsindex af boerderij is in de periode van maart tot en met juni significant gestegen om vervolgens weer een forse daling in te zetten. De index kwam in september 2023 uit op 210 punten, 44% lager dan in juli 2023 en 12% hoger dan in september 2022.



Prijsontwikkeling
De consumentenprijsindex van aardappelen is in september 2023 uitgekomen op 163 punten (2015=100). Dat is 3% lager dan in juli 2023 maar 22% hoger dan dezelfde maand vorig jaar. Deze trend komt overeen met de trend die is te zien in de prijsindex af boerderij, maar dan veel subtieler. De verklaring hiervoor is dat de fluctuaties in de aardappelprijs af boerderij met enige vertraging leiden tot een aanpassing in de consumentenprijs, maar dan met veel beperktere uitslagen. Dit reden hiervoor is tweeledig: de consumentenprijs is samengesteld uit zowel verse aardappelen (tafelaardappelen) als koelverse aardappelproducten, waarvoor vaak contracten worden afgesloten voorafgaand aan het teeltseizoen.

De prijsindex af boerderij is met 45% fors gedaald ten opzichte van twee maanden eerder als gevolg van de start van de oogst van het seizoen 2022/2023. De prijsindex ligt met 210 punten echter nog steeds 12% boven die van vorig jaar september doordat de oogst vertraging heeft opgelopen in Nederland en omringende landen als gevolg van een nat en kil voorjaar 2023. Door het extreem natte najaar met circa twee keer zoveel neerslag als in een normale maand oktober is het rooien van de aardappelen die nog in de grond zitten erg lastig. Het gaat om 4 miljoen ton aardappelen in Noord-West Europa (BoerenBusiness) die nog gerooid moeten worden. Het weer van de komende twee maanden gaat dan ook een belangrijke rol spelen in de oogstopbrengst en daarmee de prijsontwikkeling in Q4 2023.

De opbrengst van de consumptieaardappeloogst wordt door het CBS geraamd op 3,6 miljoen ton voor 2023. Dat is ongeveer gelijk aan het jaar 2022 en 120.000 ton meer dan het vijfjarig gemiddelde. Het areaal is dit jaar met 75.000 ha weer licht gedaald ten opzichte van vorig jaar (76.600 ha). De verwachting is dat de opbrengsten met ca. 47 ton per hectare op min of meer hetzelfde niveau liggen. Hier is enige voorzichtigheid geboden, aangezien nog niet alle aardappelen gerooid zijn in verband met het late pootmoment in combinatie met een zeer nat najaar wat het oogsten bemoeilijkt.

Vanaf begin 2022 heeft ook de aardappelprijs van de verwerkende industrie een opwaartse trend laten zien met een forse stijging in de afgelopen maanden. De PPI was in september 2023 met 183 punten 27% hoger dan hetzelfde moment vorig jaar. Deze trend is in lijn met die van de aardappelprijzen af boerderij. De opwaartse trend sinds 2022 is te verklaren vanuit de toenemende vraag naar aardappelproducten vanuit de wereldwijde horeca en fastfood die leidt tot een grotere vraag naar industrieaardappelen. Tevens spelen de aanzienlijk hogere kosten voor grondstofprijzen (zonnebloem- en koolzaadolie), bemesting, gewasbescherming, diesel (transport) en energie (bewaring) sinds de oorlog tussen Rusland en Oekraïne ook een belangrijke rol in de hogere contractprijzen die de industrie heeft afgesloten voor het voorgaande seizoen (2022-2023) en het huidige (2023-2024).

De aardappelverwerkende industrie verwerkte over het afgelopen jaar (oktober 2022 tot en met en september 2023) ruim 4 miljoen ton aardappelen. Hiermee ligt het volume van de aardappelverwerkende industrie 1% hoger dan in dezelfde periode een jaar eerder.

Keten
Tafelaardappelen, koelverse en diepgevroren aardappelproducten zijn te koop in speciaalzaken en de supermarkt. Tafelaardappelen worden door de aardappelcoöperatie of private handel bij telers ingekocht, gesorteerd en verpakt en via distributiecentra aan supermarkten en winkels geleverd. Soms leveren telers of handelaren ook rechtstreeks aan winkels. Het leeuwendeel van de Nederlandse consumptieaardappelen wordt verwerkt tot frites, chips en koelverse producten. De aardappelverwerkende industrie verwerkt jaarlijks meer dan 4 miljoen ton aardappelen en koopt het grootste deel van de benodigde aardappelen rechtstreeks in bij de teler, veelal op contract. Naast supermarkten worden aardappelproducten verkocht in (fastfood)restaurants en snackbars.

Akkerbouwbedrijven
Het aantal akkerbouwbedrijven dat consumptieaardappelen teelt, varieert tussen de 6.500 en 7.000 (CBS). Mede vanwege de noodzakelijke vruchtwisseling verbouwen de aardappeltelers ook andere gewassen. Zij produceren jaarlijks gemiddeld 3,7 miljoen ton consumptieaardappelen. Consumptieaardappelen worden gepoot in het voorjaar en geoogst in de periode augustus-oktober. Aardappelen worden direct na de oogst afgeleverd of op de boerderij in bewaarplaatsen bewaard en op afroep geleverd. Aardappelen kunnen afhankelijk van ras en kwaliteit tot aan juni-juli bewaard worden, maar bewaren leidt tot gewichtsverlies en soms ook kwaliteitsverlies.

Industrie en handel
Binnen de verwerkende industrie (niet-tafelaardappelen) zijn er vier grotere bedrijven die 95% van het volume verwerken. Ze opereren mondiaal en hebben meerdere productielocaties in binnen- en buitenland. Van de 4 miljoen ton aardappelen die de industrie verwerkt, komt twee derde van Nederlandse bodem en wordt een derde geïmporteerd. Het aantal bedrijven dat verse aardappelen voor de tafelaardappelmarkt bewerkt (sorteert, wast, verpakt) neemt af en ligt op circa 60 (NAO, 2021). De 5 à 8 grotere verpakkingsbedrijven hebben een belangrijk deel van de binnenlandse handel in handen.

Afzet 
Van de niet-tafelaardappelen wordt ongeveer 85% van de aardappelproducten diepgevroren geëxporteerd, circa 80% binnen Europa en 20% naar derde landen (Vereniging voor de Aardappelverwerkende Industrie, VAVI). De voortdurende groei van de export naar onder andere Azië maakt dat bedrijven hun capaciteit uitbreiden.
De verpakkingsbedrijven beleveren de Nederlandse supermarkten voor 80 tot 90%, al dan niet via een serviceprovider. De meeste exporteren tafelaardappelen, veelal via een exporteur. Die export bedraagt 400.000 ton, waarvan de helft een bestemming heeft buiten de EU.

Nederlandse consumenten kopen jaarlijks circa 375.000 ton tafelaardappelen, circa 80% via de supermarkt. Voor koelverse producten is het aandeel bij supermarkten 95%. Een klein deel van de binnenlandse behoefte aan tafelaardappelen bestaat uit import die vooral plaatsvindt in het vroege voorjaar als de binnenlandse voorraden opraken of kwalitatief minder worden. Deze geïmporteerde vroege tafelaardappelen komen uit zuidelijke lidstaten zoals Spanje, Portugal, Italië en Malta.

Prijsvorming
De consumentenprijs volgt de prijsontwikkeling in de aardappelmarkt af boerderij, maar de relatieve uitslagen zijn kleiner. Dit komt mede omdat de consumentenprijs is samengesteld uit zowel verse aardappelen (tafelaardappelen) als koelverse aardappelproducten. Om een belangrijk deel van hun grondstofvoorziening zeker te stellen, bieden verwerkers en handelaren voorafgaand aan het teeltseizoen contracten aan. Ongeveer 75-80% van de aardappelen die de verwerkende industrie verwerkt, wordt vooraf gecontracteerd. Er bestaat een grote variatie aan contractvormen. Omdat verwerkers aardappelen op contract inkopen, kunnen ze relatief stabiele verkoopprijzen hanteren. Producentenprijzen zijn daardoor aanzienlijk minder volatiel dan de af-boerderijprijzen. De marges van de verpakkings- en exportbedrijven staan in jaren met hoge aardappelprijzen onder druk; in jaren met lage prijzen kan Nederland de concurrentie op de buitenlandse markten beter aan. Aardappeltelers verkopen hun product op contractbasis of via de vrije markt. Op de vrije markt worden de prijzen bepaald door vraag en aanbod in de belangrijkste aardappellanden in Noordwest-Europa: Nederland, Frankrijk, Duitsland, België, het Verenigd Koninkrijk en Polen.


Kies een keten
Contactpersoon
Elsje Oosterkamp
0317 484655
 

Alles over
  • Algemeen
    >
  • Economie
    >
  • Maatschappij
    >
  • Milieu
    >
Referenties

• Gegevens over de PPI 2012-heden van CBS Statline (Indices van laatste 5 maanden zijn voorlopige gegevens).
• Gegevens over de gebruikte PPI 2005-2012 van CBS Statline.
• Gegevens over de gebruikte CPI 2000-heden van CBS-Statline (indices van de laatste maand zijn voorlopige gegevens).




Meer informatie
Toelichting indicator
Thema omschrijving
Beleidsinformatie
Archief



naar boven