Mijn agrimatie
v

Agrimatie - informatie over de agrosector

Agrimatie > Thema's > Voedselprijzen
     
Voedselprijzen
Kies een indicator
Jaarprijs per schakel - Alle producten

Consumentenprijzen in de lift door btw-verhoging
25-11-2020

De btw-verhoging van 6% naar 9% per 1 januari 2019 heeft een stuwend effect gehad op de consumentenprijzen van voedsel. Alle zeven consumentenprijzen van de voedselprijzenmonitor stegen in 2019 ten opzichte van 2018. Ook de prijzen af boerderij van aardappelen en varkens liepen op, maar die van tarwe, eieren en pluimveevlees daalden.

Algemeen
De voedselprijzen voor de consument schommelen doorgaans veel minder dan de prijzen af boerderij. Kleine tekorten of overschotten van agrarische grondstoffen leiden door lage prijselasticiteiten van de vraag tot grote prijsveranderingen. Deze prijsschommelingen van producten af boerderij worden door de verwerkende industrie gedempt doorgegeven, omdat in de industrieprijs ook andere kosten zijn opgenomen, onder meer voor arbeid, energie en verpakking. De ontwikkeling van die kosten is relatief stabiel. Op haar beurt zorgen de supermarkten voor een dempend prijseffect, omdat contractuele prijsafspraken voor de langere termijn met leveranciers de schommelingen van de afzetprijs van de verwerkende industrie in de tijd afvlakken. Kosten van winkelpersoneel, winkelpanden en gas, water en licht bepalen mede de kostprijs van een consumentenproduct.

De consumentenprijzen van verse groenten, vers fruit en aardappelen schommelen doorgaans meer dan die van vlees, zuivel, eieren en brood. De prijsschommelingen worden bepaald door allerlei factoren: seizoenseffecten (bijvoorbeeld veel aanbod van verse groenten en fruit in de zomer), het aandeel van de grondstoffen in het eindproduct, het aantal bewerkingen dat nodig is om de grondstof te verwerken tot voeding, prijzen van grondstoffen op de wereldmarkt, contractuele prijsafspraken met leveranciers, kosten van het beprijzen, houdbaarheid product en prijsstelling van concurrerende winkels. Deze factoren bepalen hoe de verwerkers en winkeliers omgaan met prijsstijgingen en -dalingen van de grondstoffen.

Broodprijs steeg 4,5%
Na enkele jaren stabiel te zijn gebleven, steeg de consumentenprijs van brood- en broodproducten in 2019 met 4,5%. Hiervan zijn 3 procentpunten het gevolg van de btw-verhoging. Brood is een samengesteld product. De grondstoffen zijn naast meel, oliĆ«n en vetten, ook suiker, eieren, enzymen of halffabricaten (mixen) en broodverbetermiddelen. Prijsontwikkelingen in deze ketens beĆÆnvloeden de kostprijs van bakkerijproducten (producentenprijs). Vergeleken met de consumenten- en producentenprijzen is de prijsontwikkeling van tarwe af boerderij zeer instabiel. In 2019 is die prijs gemiddeld bijna 7% onder het niveau van 2018 uitgekomen. De graanprijs wordt bepaald door vraag- en aanbodontwikkelingen op de mondiale markt.


Hogere aardappelprijzen in 2019 door kleine oogst in 2018 
De gemiddelde consumentenprijs van aardappelen steeg in 2019 met ruim 15% ten opzichte van 2018. De oogst 2018 was zeer klein, omdat de aardappelen relatief laat waren geplant, er plaatselijk in het voorseizoen veel neerslag viel en de zomerperiode bovendien extreem heet en zeer droog was. Dit resulteerde in een relatief ruim aanbod van kwalitatief mindere partijen die lastig te bewaren zijn en daarom in de periode oktober-december moesten worden verwerkt. De gemiddelde prijs af boerderij was in 2019 meer dan 40% hoger dan in 2018. Door de ruimere oogst van 2019 stonden de prijzen in het laatste kwartaal van het jaar echter sterk onder druk. Verwerkers kopen via contracten in, waardoor ze relatief stabiele verkoopprijzen kunnen hanteren.


Zuivelproducten verder in prijs omhoog door btw-verhoging 
De prijzen van gangbare zuivelproducten voor consumenten stegen in 2019 met gemiddeld 3,7%, iets meer dan de verhoging van het btw-percentage. In 2018 was de prijsstijging eveneens bijna 4%. De melkprijzen en prijzen van melkproducten hangen - met enige vertraging - samen met vraag- en aanbodontwikkelingen op de Europese markt en met de wereldmarktontwikkelingen. Na het dieptepunt in 2016 herstelde de prijs van gangbare melk af boerderij in 2017 naar gemiddeld 38 euro per 100 kg (+21%), maar in 2018 en 2019 bleef de gemiddelde prijs van circa 35 euro per 100 kg daar weer ver onder.


Ook rundvlees steeg in prijs door btw-verhoging
De consumentenprijs van rundvlees steeg in 2019 met 3,7%, iets meer dan de verhoging van het btw-percentage. In 2018 steeg de prijs met een kleine 2%. Vanaf 2013 is de consumentenprijs voor rundvlees lange tijd stabiel geweest en waren de (seizoensgebonden) schommelingen beperkt. De rundvleesmarkt wordt beĆÆnvloed door ontwikkelingen in de zuivelsector. In 2017 was het aanbod van runderen in Nederland ruim, met name doordat er runderen vanwege de fosfaatreductiemaatregelen werden afgestoten. Desondanks steeg de prijs af boerderij, door de goede buitenlandse vraag naar rundvlees en de bijbehorende hoge prijzen op de Europese markt. In 2019 bleef de prijs af boerderij op het niveau van 2018.


Winkelprijs eieren stijgt maar door 
De consumentenprijs van eieren steeg in 2019 met 10%, terwijl de eierprijs af boerderij met 8% daalde. Deze ontwikkeling trad ook in 2018 op. Na de Fipronilcrisis heeft de productie zich hersteld met als gevolg een ruim aanbod van eieren. De doorgaande stijging van de consumentenprijs kan dan ook worden toegeschreven aan het prijsbeleid van de supermarkten. De leghennenhouders maken veelal per legronde afspraken met een pakstation. Naast kwaliteitsaspecten kan er ook een afspraak gemaakt worden over de prijs voor de eieren. Het merendeel van de leghennenhouders werkt echter met een vrije marktprijs. Dat betekent dat voor elke geleverde partij eieren de marktprijs van dat moment betaald wordt.


Consumentenprijs pluimveevlees 3,5% omhoog
De consumentenprijs van pluimveevlees laat een voortdurend opgaande lijn zien. In 2019 steeg de prijs met 3,5%, na de prijsstijgingen van 2% in 2018 en 5% in 2017. De supermarkten zetten steeds meer relatief duurdere diervriendelijke pluimveevleesvarianten af. Vleesverwerkers maken met de inkopers van supermarkten afspraken over de kwaliteit en prijs van pluimveevleesproducten. Er worden contracten voor Ć©Ć©n of twee jaar afgesloten. Soms worden afspraken gemaakt op basis van de inkoopprijs bij de pluimveehouders. De prijzen op de buitenlandse markten hebben invloed op de prijs, zowel op industrieniveau als af boerderij. Na de opleving van de prijs af boerderij in 2018 daalde de prijs in 2019 onder het niveau van 2017.


Krachtig prijsherstel in varkensvleesketen door schaarste in China
De consumentenprijs van varkensvlees steeg in 2019 met 5%, maar de prijs af boerderij steeg met 25% ten opzichte van 2018. In 2017 piekten de prijzen in de varkensvleesketen, maar in 2018 stonden ze sterk onder druk. Dit was te wijten aan een toegenomen productie van vleesvarkens binnen de EU en een tegenvallende afzet naar derde landen. In de loop van het jaar bleek dat de Chinese varkensproductie kampte met een oncontroleerbare uitbraak van Afrikaanse varkenspest. De prijzen liepen in 2019 op, omdat China extra varkensvlees importeerde om in de binnenlandse vraag te voorzien.


Prijsontwikkelingen in coronatijd
In de coronatijd van 2020 kwamen de voedselprijzen voor consumenten in kalm water terecht. In de periode april-mei veranderden de consumentenprijzen van brood, eieren, en pluimveevlees nauwelijks. De prijzen van zuivel en rundvlees stegen licht (1%). De prijs van tafelaardappelen steeg met 2%. Alleen de prijs van varkensvlees daalde met 2%, maar de prijs bleef hoog: 10% boven de prijs van 2019.
Tegenover de stabiele consumentenprijzen, lieten de prijzen af boerderij forse dalingen zien. Hierop was de hogere tarweprijs een uitzondering. Andere prijzen af boerderij daalden door de coronacrisis drastisch. Zo zakte de vrije aardappelprijs voor de boer in april en mei met 60%, onder druk van grote voorraden fritesaardappelen. Varkenshouders zagen de prijs van varkens met 24% dalen, mede omdat varkens tijdelijk niet afgeleverd konden worden vanwege de sluiting van slachterijen. De prijs van eieren daalde in april en mei met 11%, ondanks de grote vraag in de markt. De melkprijs kwam in mei bijna 10% lager uit dan in maart.

Voedselprijzenmonitor
Voor recente prijsontwikkelingen in de hier beschreven ketens wordt verwezen naar de voedselprijzenmonitor.




Kies een sector
Contactpersoon
Jop Woltjer
070-3358155
 

Alles over
  • Algemeen
    >
  • Economie
    >
  • Maatschappij
    >
  • Milieu
    >
Referenties


Meer informatie
Toelichting indicator
Thema omschrijving
Beleidsinformatie
Archief



naar boven