Mijn agrimatie
v

Agrimatie - informatie over de agrosector

Agrimatie > Sectoren > Akkerbouw
     
Akkerbouw
Kies een thema
Algemeen

Economie

Maatschappij

Milieu

  
   
   
   
Kies een indicator
Contactpersoon
Elsje Oosterkamp
0317 484655
 

Deze informatie voor andere sectoren
  • Aardappel
  • Van tarwe naar brood
  • Van rundvee naar rundvlees
  • Van varkens naar varkensvlees
  • Van vleeskuiken naar pluimveevlees
  • Eieren
  • Van melk naar melk en zuivel
  • Producten per schakel
  • Groenten
  • Fruit

Alles over
  • Algemeen
    >
  • Economie
    >
  • Maatschappij
    >
  • Milieu
    >

Actuele voedselprijzen - Aardappel

Aardappelprijs lager in de winkel, maar nog steeds erg hoog
22-2-2024

De consumentenprijsindex van aardappelen is in september 2023 uitgekomen op 163 punten (2015=100). Dat is 3% lager dan de consumentenprijs in juli 2023 en 22% hoger dan in september 2022.


De prijsindex van de verwerkende industrie kwam in september 2023 uit op 183 punten, 1% lager dan in juli dit jaar en 27% hoger dan dezelfde maand vorig jaar. De prijsindex af boerderij is in de periode van maart tot en met juni significant gestegen om vervolgens weer een forse daling in te zetten. De index kwam in september 2023 uit op 210 punten, 44% lager dan in juli 2023 en 12% hoger dan in september 2022.



Prijsontwikkeling
De consumentenprijsindex van aardappelen is in september 2023 uitgekomen op 163 punten (2015=100). Dat is 3% lager dan in juli 2023 maar 22% hoger dan dezelfde maand vorig jaar. Deze trend komt overeen met de trend die is te zien in de prijsindex af boerderij, maar dan veel subtieler. De verklaring hiervoor is dat de fluctuaties in de aardappelprijs af boerderij met enige vertraging leiden tot een aanpassing in de consumentenprijs, maar dan met veel beperktere uitslagen. Dit reden hiervoor is tweeledig: de consumentenprijs is samengesteld uit zowel verse aardappelen (tafelaardappelen) als koelverse aardappelproducten, waarvoor vaak contracten worden afgesloten voorafgaand aan het teeltseizoen.

De prijsindex af boerderij is met 45% fors gedaald ten opzichte van twee maanden eerder als gevolg van de start van de oogst van het seizoen 2022/2023. De prijsindex ligt met 210 punten echter nog steeds 12% boven die van vorig jaar september doordat de oogst vertraging heeft opgelopen in Nederland en omringende landen als gevolg van een nat en kil voorjaar 2023. Door het extreem natte najaar met circa twee keer zoveel neerslag als in een normale maand oktober is het rooien van de aardappelen die nog in de grond zitten erg lastig. Het gaat om 4 miljoen ton aardappelen in Noord-West Europa (BoerenBusiness) die nog gerooid moeten worden. Het weer van de komende twee maanden gaat dan ook een belangrijke rol spelen in de oogstopbrengst en daarmee de prijsontwikkeling in Q4 2023.

De opbrengst van de consumptieaardappeloogst wordt door het CBS geraamd op 3,6 miljoen ton voor 2023. Dat is ongeveer gelijk aan het jaar 2022 en 120.000 ton meer dan het vijfjarig gemiddelde. Het areaal is dit jaar met 75.000 ha weer licht gedaald ten opzichte van vorig jaar (76.600 ha). De verwachting is dat de opbrengsten met ca. 47 ton per hectare op min of meer hetzelfde niveau liggen. Hier is enige voorzichtigheid geboden, aangezien nog niet alle aardappelen gerooid zijn in verband met het late pootmoment in combinatie met een zeer nat najaar wat het oogsten bemoeilijkt.

Vanaf begin 2022 heeft ook de aardappelprijs van de verwerkende industrie een opwaartse trend laten zien met een forse stijging in de afgelopen maanden. De PPI was in september 2023 met 183 punten 27% hoger dan hetzelfde moment vorig jaar. Deze trend is in lijn met die van de aardappelprijzen af boerderij. De opwaartse trend sinds 2022 is te verklaren vanuit de toenemende vraag naar aardappelproducten vanuit de wereldwijde horeca en fastfood die leidt tot een grotere vraag naar industrieaardappelen. Tevens spelen de aanzienlijk hogere kosten voor grondstofprijzen (zonnebloem- en koolzaadolie), bemesting, gewasbescherming, diesel (transport) en energie (bewaring) sinds de oorlog tussen Rusland en Oekraïne ook een belangrijke rol in de hogere contractprijzen die de industrie heeft afgesloten voor het voorgaande seizoen (2022-2023) en het huidige (2023-2024).

De aardappelverwerkende industrie verwerkte over het afgelopen jaar (oktober 2022 tot en met en september 2023) ruim 4 miljoen ton aardappelen. Hiermee ligt het volume van de aardappelverwerkende industrie 1% hoger dan in dezelfde periode een jaar eerder.

Keten
Tafelaardappelen, koelverse en diepgevroren aardappelproducten zijn te koop in speciaalzaken en de supermarkt. Tafelaardappelen worden door de aardappelcoöperatie of private handel bij telers ingekocht, gesorteerd en verpakt en via distributiecentra aan supermarkten en winkels geleverd. Soms leveren telers of handelaren ook rechtstreeks aan winkels. Het leeuwendeel van de Nederlandse consumptieaardappelen wordt verwerkt tot frites, chips en koelverse producten. De aardappelverwerkende industrie verwerkt jaarlijks meer dan 4 miljoen ton aardappelen en koopt het grootste deel van de benodigde aardappelen rechtstreeks in bij de teler, veelal op contract. Naast supermarkten worden aardappelproducten verkocht in (fastfood)restaurants en snackbars.

Akkerbouwbedrijven
Het aantal akkerbouwbedrijven dat consumptieaardappelen teelt, varieert tussen de 6.500 en 7.000 (CBS). Mede vanwege de noodzakelijke vruchtwisseling verbouwen de aardappeltelers ook andere gewassen. Zij produceren jaarlijks gemiddeld 3,7 miljoen ton consumptieaardappelen. Consumptieaardappelen worden gepoot in het voorjaar en geoogst in de periode augustus-oktober. Aardappelen worden direct na de oogst afgeleverd of op de boerderij in bewaarplaatsen bewaard en op afroep geleverd. Aardappelen kunnen afhankelijk van ras en kwaliteit tot aan juni-juli bewaard worden, maar bewaren leidt tot gewichtsverlies en soms ook kwaliteitsverlies.

Industrie en handel
Binnen de verwerkende industrie (niet-tafelaardappelen) zijn er vier grotere bedrijven die 95% van het volume verwerken. Ze opereren mondiaal en hebben meerdere productielocaties in binnen- en buitenland. Van de 4 miljoen ton aardappelen die de industrie verwerkt, komt twee derde van Nederlandse bodem en wordt een derde geïmporteerd. Het aantal bedrijven dat verse aardappelen voor de tafelaardappelmarkt bewerkt (sorteert, wast, verpakt) neemt af en ligt op circa 60 (NAO, 2021). De 5 à 8 grotere verpakkingsbedrijven hebben een belangrijk deel van de binnenlandse handel in handen.

Afzet 
Van de niet-tafelaardappelen wordt ongeveer 85% van de aardappelproducten diepgevroren geëxporteerd, circa 80% binnen Europa en 20% naar derde landen (Vereniging voor de Aardappelverwerkende Industrie, VAVI). De voortdurende groei van de export naar onder andere Azië maakt dat bedrijven hun capaciteit uitbreiden.
De verpakkingsbedrijven beleveren de Nederlandse supermarkten voor 80 tot 90%, al dan niet via een serviceprovider. De meeste exporteren tafelaardappelen, veelal via een exporteur. Die export bedraagt 400.000 ton, waarvan de helft een bestemming heeft buiten de EU.

Nederlandse consumenten kopen jaarlijks circa 375.000 ton tafelaardappelen, circa 80% via de supermarkt. Voor koelverse producten is het aandeel bij supermarkten 95%. Een klein deel van de binnenlandse behoefte aan tafelaardappelen bestaat uit import die vooral plaatsvindt in het vroege voorjaar als de binnenlandse voorraden opraken of kwalitatief minder worden. Deze geïmporteerde vroege tafelaardappelen komen uit zuidelijke lidstaten zoals Spanje, Portugal, Italië en Malta.

Prijsvorming
De consumentenprijs volgt de prijsontwikkeling in de aardappelmarkt af boerderij, maar de relatieve uitslagen zijn kleiner. Dit komt mede omdat de consumentenprijs is samengesteld uit zowel verse aardappelen (tafelaardappelen) als koelverse aardappelproducten. Om een belangrijk deel van hun grondstofvoorziening zeker te stellen, bieden verwerkers en handelaren voorafgaand aan het teeltseizoen contracten aan. Ongeveer 75-80% van de aardappelen die de verwerkende industrie verwerkt, wordt vooraf gecontracteerd. Er bestaat een grote variatie aan contractvormen. Omdat verwerkers aardappelen op contract inkopen, kunnen ze relatief stabiele verkoopprijzen hanteren. Producentenprijzen zijn daardoor aanzienlijk minder volatiel dan de af-boerderijprijzen. De marges van de verpakkings- en exportbedrijven staan in jaren met hoge aardappelprijzen onder druk; in jaren met lage prijzen kan Nederland de concurrentie op de buitenlandse markten beter aan. Aardappeltelers verkopen hun product op contractbasis of via de vrije markt. Op de vrije markt worden de prijzen bepaald door vraag en aanbod in de belangrijkste aardappellanden in Noordwest-Europa: Nederland, Frankrijk, Duitsland, België, het Verenigd Koninkrijk en Polen.


Referenties

• Gegevens over de PPI 2012-heden van CBS Statline (Indices van laatste 5 maanden zijn voorlopige gegevens).
• Gegevens over de gebruikte PPI 2005-2012 van CBS Statline.
• Gegevens over de gebruikte CPI 2000-heden van CBS-Statline (indices van de laatste maand zijn voorlopige gegevens).




Actuele voedselprijzen - Brood

Broodprijs stabiliseert op een hoger prijsniveau, tarweprijs daalt nog iets verder
22-2-2024

De consumentenprijsindex van brood en broodproducten is in november 2023 uitgekomen op 133 punten (2015=100), vrijwel gelijk aan het niveau van twee maanden ervoor. Het is 10% hoger dan in november 2022, en 21% hoger dan twee jaar terug. De producentenprijsindex is uitgekomen op 132 punten in november 2024, 1% lager dan in september 2023 en 12% hoger dan een jaar eerder. De prijsindex van tarwe af boerderij daalde verder in november 2023 en kwam uit op 127 punten, 2% lager dan twee maanden eerder en 35% lager dan in dezelfde maand vorig jaar.



Prijsontwikkeling
De consumentenprijsindex van brood is in november 2023 uitgekomen op 133 punten (2015=100), vrijwel gelijk aan het niveau van september maar nog steeds 10% hoger ten opzichte van een jaar geleden en 21% hoger dan twee jaar terug. De producentenprijsindex is uitgekomen op 132 punten in november 2024, 1% lager dan in september 2023 en 12% hoger dan een jaar eerder. De consumenten- en producentenprijzen zijn op korte termijn weinig gevoelig voor veranderende telersprijzen. Deze stabiliteit is te verklaren vanuit het feit dat de industrie de grondstofvoorziening en de bijbehorende prijsrisico’s afdekt met contracten. De prijs van brood was dan ook vrij stabiel en lag lang rond de 100 punten tot eind 2021.
Sinds begin 2022 is dit veranderd en zijn de prijzen gaan stijgen als gevolg van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. Door de oplopende grondstof- en energieprijzen en hogere personeelskosten zijn de productiekosten in de bakkerijen afgelopen jaar gestegen. Momenteel stabiliseert dit, maar historisch gezien staan de CPI en PPI nog steeds op een hoog niveau.

Bij de start van het seizoen 2021-2022 – na de oogst in augustus 2021 – daalde de telersprijsindex van tarwe eerst naar 136 punten, maar steeg daarna naar een recordhoogte van 236 punten in juni/juli 2022. Sindsdien is de tarweprijs weer gedaald, op basis van positieve oogstverwachtingen voor seizoen 2023-2024. De prijsindex van november 2023 lag op 127 punten. Dit is 2% lager dan twee maanden eerder en een daling van 35% ten opzichte van september 2022. N.B. De prijsindex af boerderij betreft de prijzen van Nederlandse zachte tarwe en spelt en niet die van de wereldmarktprijs van harde tarwe.

De prijzen voor tarwe op de internationale graanmarkten naderen het niveau van de jaren voor het uitbreken van de oorlog. Dit is opmerkelijk aangezien de wereldwijde tarwevoorraden de laagste zijn sinds het seizoen 2016-2017. Het Amerikaanse landbouwministerie USDA heeft dit bevestigd en schat de globale tarwevoorraden op 259,4 miljoen ton. De lage voorraden zijn voornamelijk toe te schrijven aan China, Oekraïne en India. De beperkte voorraden worden gecompenseerd door grote aanvoer vanuit Rusland en ook het niveau van de exportvolumes vanuit de havens van Odessa nemen weer behoorlijk toe tot het gebruikelijke niveau voor Oekraïne via de zeeroute. Bovendien stelt het ICG Grain Market Report dat de slechtere oogsten als gevolg van uitdagende weersomstandigheden wereldwijd worden gecompenseerd door het wereldwijd grotere areaal beschikbaar voor graan. Wereldwijd ligt de productieraming nu op circa 788 miljoen ton.

Keten
De keten van brood omvat 6 ketenschakels tot aan consumptie. De eerste stap in de keten is de teelt van graan of tarwe. Vervolgens wordt de tarwe tot meel gemalen in maalderijen die de baktarwe kopen via de wereldmarkt, rechtstreeks van boeren of collecteurs of via termijnmarkten. De maalderij brengt haar meel naar industriële of ambachtelijke bakkerijen die het daarna laten verpakken en distribueren naar de retail of foodservice-partijen zoals supermarkten, speciaalzaken en cateringorganisaties.

Akkerbouwbedrijven: Het merendeel van de ruim 1 miljoen ton tarwe die jaarlijks door circa 5600 Nederlandse akkerbouwers (CBS, 2023) wordt geproduceerd, is zachte tarwe. Deze is minder geschikt als baktarwe en wordt grotendeels benut als veevoer. Slechts ongeveer 100.000 ton van het in Nederland geproduceerde graan - vooral tarwe - wordt verwerkt door de Nederlandse maalindustrie.

Industrie: De brood- en deegwarenindustrie bestaat uit brood- en banketbakkerijen, de banket- en koekindustrie en de deegwarenindustrie. Er zijn inmiddels ruim 4.300 brood- en banketbakkerijen in Nederland, ook wel warme bakkers genoemd (CBS, 2023). Dit is een behoorlijke stijging ten opzichte van het jaar 2007 (start van de CBS-reeks) toen het er nog circa 2.500 waren. Industriële bakkerijen produceren het brood voor de supermarkten. Het volume dat zij produceren is groot, maar hun aantal is klein en de markt is geconcentreerd. Twee Nederlandse industriële bakkerijen produceren 40 tot 60% van het brood en banket. Meel wordt vaak rechtstreeks gekocht bij maalderijen. Tot 2018 was Meneba de grootste maalderij in Nederland met een marktaandeel van 65%. In 2018 is Meneba overgenomen door het Belgische Dossche Mills, een van de grootste maalderijen van Europa. Daarnaast kent Nederland twee middelgrote maalderijen en een aantal kleinere. De maalderijen importeren gezamenlijk rond de 80% van de tarwe, voornamelijk uit Frankrijk en Duitsland. De top vijf leveranciers van bakkerijgrondstoffen (in willekeurige volgorde) zijn Zeelandia, Beko, Koopmans Meel, Meneba/Dossche Mills en Bakeplus.

Afzet: Hoewel warme bakkers in populariteit groeien, wordt het merendeel van het brood, ruim 80%, nog altijd verkocht in de supermarkten.

Prijsvorming
Ten opzichte van de prijzen af boerderij zijn de consumentenprijzen en producentenprijzen stabiel. Industriële bakkerijen hebben vaak langlopende relaties met supermarkten, door de complexiteit van het productieproces en de specificaties van hun afnemers. Soms worden meerjarige contracten opgesteld. Prijzen worden daarin niet vastgelegd. De grondstoffen bestaan behalve uit meel, uit ingrediënten als oliën en vetten, suiker, eieren, en enzymen of halffabricaten (mixen) en broodverbetermiddelen. Ook prijsontwikkelingen in deze ketens beïnvloeden de producentenprijs. De beurs van Rouen is een belangrijk ijkpunt voor de prijs waarvoor industriële bakkerijen tarwe inkopen. Zij stellen contracten op met maalderijen om hoeveelheden af te dekken. De graanprijs af boerderij fluctueert van jaar tot jaar en is sterk afhankelijk van de vraag- en aanbodontwikkelingen op de mondiale markt. Het weer heeft grote invloed. De graanprijs bestaat uit een basisprijs en toeslagen voor kwaliteit.



Referenties
  • Gegevens over de PPI 2012-heden van CBS Statline (Indices van laatste 5 maanden zijn voorlopige gegevens).
  • Gegevens over de gebruikte PPI 2005-2012 van CBS Statline.
  • Gegevens over de gebruikte CPI 2000-heden van CBS-Statline (indices van de laatste maand zijn voorlopige gegevens).



Meer informatie
Toelichting indicator
Thema omschrijving
Beleidsinformatie
Archief


Naar boven