| Structuur van de keten - Eieren |
De eierketen in beeld
|
11-12-2023
|
In de leghennenhouderij worden eieren geproduceerd voor humane consumptie. De eieren worden als tafelei rechtstreeks verkocht aan consumenten of via de eiproductenindustrie als eiproduct gebruikt in allerlei voedingsmiddelen. De toegevoegde waarde van het legpluimveecomplex (het geheel van de primaire sector, verwerking, toelevering en distributie) was in 2021 360 miljoen euro met werkgelegenheid voor 4.400 personen (arbeidsjaren).
|
Productieketen
In de keten van eieren is elke schakel gespecialiseerd in het voortbrengen van een product dat geleverd wordt aan de volgende schakel. De figuur geeft de opbouw van de keten. Boven in de keten bevinden zich de opfok- en legbedrijven met legouderdieren. Deze bedrijven leveren de broedeieren aan de kuikenbroederijen. De eendagskuikens worden door de broederijen geleverd aan 120 opfokbedrijven. Hier worden de jonge hennen gehouden tot een leeftijd van 17 a 18 weken. In de Nederlandse situatie zijn deze drie schakels geïntegreerd. Dat betekent dat de broederijen deze schakels aansturen, waarbij pluimveehouders in de voorgaande schakel (bedrijven met legouderdieren) alsook de volgende schakel (opfokbedrijven) dieren houden volgens contractvoorwaarden. De dieren zijn eigendom van de broederij en de pluimveehouder krijgt een vergoeding voor de verzorging van de dieren en het beschikbaar stellen van de stal.
De jonge hennen gaan van de opfokbedrijven naar het leghennenbedrijf. In deze schakel worden eieren geproduceerd op circa 800 bedrijven met 33 miljoen leghennen. De eieren worden gesorteerd en verpakt in pakstations en een deel van de eieren (25 tot 30%) wordt verwerkt tot eiproduct dat gebruikt wordt als ingrediënt in de voedingsmiddelenindustrie. Producten met veel eiproduct zijn sauzen/mayonaise, banket en pasta. Zoals de figuur aangeeft is er op elk niveau in de keten sprake van export. Broederijen exporteren broedeieren, eendagskuikens en jonge hennen, pakstations exporteren een groot deel van de eieren en voor de eiproductenindustrie is de export van eiproduct (vloeibaar of gedroogd product) belangrijk.
Soorten eieren
In de EU worden vier houderijsystemen onderscheiden: kooi, scharrel, vrije uitloop en biologisch. In 2022 was de verdeling in Nederland als volgt: 12% van de hennen in koloniehuisvesting (kooi), 60% scharrelhennen, 20% scharrelhennen met vrije uitloop en 8% biologische hennen (Avined, 2022). Deze verdeling is de laatste jaren weinig veranderd.
De Nederlandse supermarkten hebben een groot aandeel (circa 90%) in de verkoop van tafeleieren. Naast supermarkten worden er tafeleieren verkocht via weekmarkten of op de boerderij. In supermarkten worden vooral eieren verkocht met het Beter Leven keurmerk (BLK). Het BLK stelt hogere eisen aan de houderij van leghennen dan de EU-regelgeving. De eieren met BLK 1 ster komen van scharrelbedrijven met een overdekte uitloop en eieren met BLK 2 sterren voldoen aan extra eisen met verrijking in de vrije uitloop. BLK 3 sterren zijn biologische eieren of de eieren zijn geproduceerd in nieuwe stalsystemen (zoals Rondeel en Kipster). Volgens de Monitor Duurzaam Voedsel (Logatcheva, 2022) was het aandeel duurzaam in de bestedingen van eieren in supermarkten in 2021 82%. In de foodservice was het aandeel duurzaam fors lager, namelijk 15%. In de foodservice is communicatie van duurzaamheidsaspecten van voedsel vaker een business-to-business aangelegenheid dan in de retail (Logatcheva, 2022). Het eierschap in de supermarkt heeft een breed assortiment eieren naar houderijsysteem (scharrel, vrije uitloop, biologisch), kleur van de eieren (wit en bruin), gewicht/grootte (M, L of XL) in combinatie met allerlei soorten verpakking (6,10 of 12 stuks in karton of plastic). Het aandeel eieren met een onderscheid naar voeding van de leghennen is zeer beperkt met als voorbeelden mais- of omega-eieren.
Ketens voor concepten
Bijna alle eieren verkocht in Nederlandse supermarkten worden geproduceerd volgens een hogere standaard dan de EU-eisen. Dit betekent dat de leghennenhouder de hennen houdt volgens een bepaalde standaard. In het algemeen gesteld zijn er voor de voorgaande schakels geen aparte regels en ook worden dezelfde rassen gebruikt voor de verschillende houderijsystemen. Dit betekent dat vanaf het leghennenbedrijf de eieren apart gehouden worden in de verdere keten. Het zijn wel dezelfde pakstations en eiproductenfabrikanten die eieren verwerken. Omdat de eieren op het leghennenbedrijf geprint worden met een code voor houderijsysteem en bedrijfsnummer, ontstaan aparte stromen per concept. Als gevolg van nieuwe EU-regels wordt in de biologische sector wel gewerkt met een aparte keten. Ouderdieren en opfokleghennen moeten ook biologisch gehouden worden en ook het biologisch voer komt van gespecialiseerde voerfabrieken.
Vogelgriep
De laatste jaren waren er in het voorjaar en najaar regelmatig uitbraken van vogelgriep. Kippen besmet met hoog pathogeen aviaire Influenza (vogelgriep) moeten volgens EU-wetgeving geruimd worden. In 2022 waren er gedurende het hele jaar uitbraken op vogelgriep op pluimveebedrijven. Tijdens een lange periode was er een zogenaamde ophokplicht om hennen met vrije uitloop binnen te houden. Gevolg was dan ook dat in de winter en voorjaar van 2023 in veel winkels geen vrije- uitloopeieren beschikbaar waren. Veel consumenten moesten kiezen voor scharreleieren. De pluimveehouder werd geconfronteerd met lagere opbrengstprijzen. Voor de langere termijn is het onzeker of Nederland voldoende vrije-uitloopeieren kan leveren aan de Nederlandse en Duitse supermarkten. Mogelijk gaat dit segment verdwijnen.
|