| Actuele voedselprijzen - Brood |
Broodprijs stabiliseert op een hoger prijsniveau, tarweprijs verder gedaald
|
23-11-2023
|
De consumentenprijsindex van brood is in september 2023 uitgekomen op 132 punten (2015=100), 2% lager dan twee maanden ervoor en 15% hoger dan in september 2022.
|
De index van verkoopprijzen van producenten van brood en broodproducten is uitgekomen op 133 punten in september 2023, 2% hoger dan in juli 2023 en 16% hoger dan een jaar eerder. De prijsindex van tarwe af boerderij daalde verder in september 2023 en kwam uit op 129 punten, 4% lager dan twee maanden eerder en 34% lager dan in mei 2022.
Prijsontwikkeling
De consumentenprijsindex van brood is in september 2023 uitgekomen op 132 punten (2015=100), 2% lager dan in juli dit jaar maar nog steeds 15% hoger ten opzichte van een jaar geleden. De prijs van brood was vrij stabiel en lag rond de 100 punten tot eind 2021. De verkoopprijzen van producenten van brood en broodproducten lagen in september 2023 op 133 punten, 2% hoger dan in juli 2023 en nog 16% hoger dan september 2022.
De consumenten- en producentenprijzen zijn op korte termijn weinig gevoelig voor veranderende telersprijzen. Deze stabiliteit is te verklaren vanuit het feit dat de industrie de grondstofvoorziening en de bijbehorende prijsrisico’s afdekt met contracten. Echter, dit is sinds begin 2022 aanzienlijk veranderd als gevolg van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. Door de oplopende grondstof- en energieprijzen en hogere personeelskosten zijn de productiekosten in de bakkerijen afgelopen jaar gestegen. Momenteel lijkt dit te stabiliseren, maar historisch gezien staan de CPI en PPI nog steeds op een hoger niveau.
Bij de start van het seizoen 2021-2022 – na de oogst in augustus 2021 – daalde de telersprijsindex van tarwe eerst naar 136 punten, maar steeg daarna naar een recordhoogte van 236 punten in juni 2022. De maanden daarna steeg de prijs minder snel, in juli 2022 kwam de index uit op 236 punten. Sindsdien is de tarweprijs gedaald, op basis van positieve oogstverwachtingen voor seizoen 2023-2024. De prijsindex van september 2023 lag op 129 punten. Dit is 4% lager dan twee maanden eerder en een daling van 34% ten opzichte van september 2022.
Er is wereldwijd een stabiele en stijgende vraag naar tarwe, onder andere vanuit China. Deze oplopende vraag wordt deels verklaard vanuit meer vraag naar tarwe voor de productie van bio-ethanol als gevolg van de hogere energie- en brandstofprijzen. De exportvoorraden zijn echter beperkt en de export vanuit Oekraïne en Rusland – samen goed voor 30% van de mondiale tarwe-export – is vanwege de oorlog gestagneerd. Deze situatie zorgt voor volatiele prijzen op de wereldmarkt op het moment dat Rusland en/of Oekraïne niet in staat zijn te exporteren. In juli 2022 hebben Turkije en de Verenigde Naties een handelscorridor (‘graandeal’) opgezet om de graanexport vanuit Oekraïne via de Zwarte Zee weer mogelijk te maken. Hierdoor kon begin augustus 2022 de graanexport vanuit Oekraïne via de Bosporus mondjesmaat hervat worden. In juli 2023 heeft Rusland zich echter teruggetrokken uit deze graandeal. Tot die tijd werd 40% van het Oekraïense graan via de havens aan de Zwarte Zee vervoerd en 60% via solidariteitscorridors (landroutes binnen de EU). Door de terugtrekking van Rusland uit het graaninitiatief, daalde de export uit Oekraïne opnieuw en stegen de prijzen weer.
De vooruitzichten voor het komende oogstseizoen (2023/2024) lijken wereldwijd gunstiger. Echter, de markt is op dit moment afwachtend en laat een wisselend beeld zien. Van regionale droogte (bijvoorbeeld in Zuid-Europa, de VS en Argentinië) tot een moeizame oogst in Noordwest-Europa vanwege het natte najaar en overstromingen in diverse teeltgebieden in de wereld, maar ook meevallende oogstopbrengsten in Noord-Amerika en Oost-Europa. Ook het de ontwikkelingen in het areaal laat een wisselend beeld zien: enerzijds zijn er uitbreidingen van het tarweareaal in onder andere Argentinië, Canada, China, de EU en India en anderzijds is er krimp in onder andere Australië, Rusland en Oekraïne. De FAO gaat voorlopig uit van een wereldwijde oogstraming voor tarwe in 2023 van 785 miljoen ton, nog iets hoger dan de vorige raming van 783,3 miljoen ton.
Keten
Brood is te koop in supermarkten, die het betrekken van industriële bakkerijen, en bij ambachtelijke bakkers. De laatsten kopen grondstoffen bij de groothandel voor bakkerijgrondstoffen. Industriële bakkerijen kopen meel of melanges vaak rechtstreeks van de Nederlandse maalindustrie. Die koopt baktarwe voornamelijk op de wereldmarkt via makelaars en handelaren. De laatsten kopen tarwe rechtstreeks van collecteurs, boeren of via termijnmarkten.
Akkerbouwbedrijven
Het merendeel van de circa 1 miljoen ton tarwe die jaarlijks door ruim 7.600 Nederlandse akkerbouwers (CBS, 2020) wordt geproduceerd, is zachte tarwe. Deze is minder geschikt als baktarwe en wordt grotendeels benut als veevoer. Slechts ongeveer 100.000 ton van het in Nederland geproduceerde graan - vooral tarwe - wordt verwerkt door de Nederlandse maalindustrie.
Industrie
De brood- en deegwarenindustrie bestaat uit brood- en banketbakkerijen, de banket- en koekindustrie en de deegwarenindustrie. Er zijn ruim 3.190 brood- en banketbakkerijen in Nederland (CBS, 2021). Industriële bakkerijen produceren het brood voor de supermarkten. Het aantal ambachtelijke bakkerijen is dalend. Het aantal industriële bakkerijen is klein en de markt is geconcentreerd. Twee Nederlandse industriële bakkerijen produceren 40 tot 60% van het brood en banket. Meel wordt vaak rechtstreeks gekocht bij maalderijen. De grootste maalderij in Nederland is Meneba, die een aandeel heeft van 65%. Meneba is in 2018 overgenomen door het Belgische Dossche Mills. Daarnaast kent Nederland twee middelgrote maalderijen en een aantal kleinere. Zij importeren gezamenlijk rond de 80% van de tarwe, voornamelijk uit Frankrijk en Duitsland.
Afzet
Ruim 80% van het brood wordt verkocht in de supermarkten.
Prijsvorming
Ten opzichte van de prijzen af boerderij zijn de consumentenprijzen en producentenprijzen zeer stabiel. Industriële bakkerijen hebben vaak langlopende relaties met supermarkten, door de complexiteit van het productieproces en de specificaties van hun afnemers. Soms worden meerjarige contracten opgesteld. Prijzen worden daarin niet vastgelegd. De grondstoffen bestaan behalve uit meel, uit ingrediënten als oliën en vetten, suiker, eieren, en enzymen of halffabricaten (mixen) en broodverbetermiddelen. Ook prijsontwikkelingen in deze ketens beïnvloeden de producentenprijs. De beurs van Rouen is een belangrijk ijkpunt voor de prijs waarvoor industriële bakkerijen tarwe inkopen. Zij stellen contracten op met maalderijen om hoeveelheden af te dekken. De graanprijs af boerderij fluctueert van jaar tot jaar en is sterk afhankelijk van de vraag- en aanbodontwikkelingen op de mondiale markt. Het weer heeft grote invloed. De graanprijs bestaat uit een basisprijs en toeslagen voor kwaliteit.
Prijsindices
De prijsindex af boerderij betreft de prijzen van Nederlandse zachte tarwe en spelt en niet die van de wereldmarktprijs van harde tarwe.
|