Handel in biologische producten

In dit hoofdstuk wordt inzicht gegeven in de biologische import in de EU vanuit derde landen, op basis van het Traces-systeem (zie kader). Dit is een van de weinige openbare bronnen waarbij kenmerken van producten worden gekoppeld aan de GN-handelscode. In het algemeen is er best veel bekend over landbouwgoederen en landbouwproductie, zoals informatie over de effecten op het milieu. Het probleem met deze informatie is veelal dat deze gefragmenteerd is en in verschillende databases is vastgelegd. Ook is de informatie meestal niet te koppelen aan specifieke productstromen, maar gaat het om gegevens over de gevolgen van de productie op nationaal of regionaal niveau (zie ook Ruster et al., 2021). In het kader van de op handende zijnde due diligence wetgeving, waarvan de kern is dat een bedrijf negatieve gevolgen van de bedrijfsactiviteiten op sociaal en milieugebied voorkomt dan wel aanpakt (zie paragraaf 11.2), zal informatie die is te koppelen aan specifieke productstromen steeds belangrijker worden. Vooralsnog is die informatie niet via één algemeen toegankelijke database voorhanden, zoals wel het geval is bij gegevens over handelsstromen.

In dit hoofdstuk wordt allereerst ingegaan op de importstromen van biologische producten op EU-niveau. Daarna volgt in paragraaf 10.3 een beschrijving van de importstromen naar Nederland. In de laatste paragraaf wordt op basis van de beschikbare gegevens een beeld gegeven van de handel in biologische producten buiten de EU. Bijlage 7 bevat als extra informatie structuurgegevens over de biologische sector in de EU.

In totaal werd in 2020 voor zo’n 181 miljoen ton aan landbouwgoederen geïmporteerd in de EU-27. Anderhalf procent (2,8 miljoen ton) hiervan valt in de categorie biologische producten. Dit aandeel is voor de drie jaar dat data beschikbaar zijn wel iets gestegen, maar het aandeel blijft afgerond 1,5% van het totaal. Overigens daalde het biologische importvolume in 2020 ten opzichte van 2019 met 2% (zie tabel B6.1 in bijlage 6 voor een overzicht van de landen waarvoor gegevens beschikbaar zijn over de handel in biologische producten).

Van het tropische fruit dat wordt geïmporteerd in de EU-27 is circa 10% biologisch. De op twee na belangrijkste biologische roductgroep biet- en rietsuiker heeft net als tropisch fruit een aandeel van ongeveer 10% op de totale import. Biologische olijfolie is in importvolume bescheiden. Het aandeel ten opzichte van de totale import van olijfolie is met 16% juist het grootst. Bij andere biologische productgroepen ligt het aandeel tussen de 1% en 4%. Tabel B6.2 (in bijlage 6) geeft een uitgebreide lijst met biologische aandelen op het importvolume.

Biologische producten het meest geïmporteerd uit Ecuador In volume gemeten komen de meeste biologische producten in 2020 de EU binnen vanuit Ecuador (figuur 10.1), in 2018 en 2019 was dit nog China. Mogelijk heeft de coronacrisis en het gebrek aan geconditioneerde containers op de juiste plek en de hogere kosten van vervoer een rol gespeeld in de lagere importhoeveelheid vanuit China. China is gezakt naar plek drie. De Dominicaanse Republiek, waarvan de importhoeveelheden net als bij die van Ecuador in de drie beschikbare jaren sterk zijn gestegen, staat op nummer twee. Naast China daalt ook de import vanuit Oekraïne en Turkije. Andere landen die aan de EU leveren in deze top tien zijn India en Colombia. Van deze landen steeg de export richting de EU-27. Ook de import uit Togo stijgt, maar deze is van geringe omvang.

Belangrijke herkomstlanden van buiten de EU voor reguliere (niet-biologisch gecertificeerde) goederen in de EU-27 zijn Brazilië, Oekraïne, Rusland, het Verenigd Koninkrijk,20 de VS, Argentinië, Canada en Indonesië. Het verschil in herkomstlanden komt voort uit een verschil in het productpakket.

Het meest geïmporteerde biologische product in de EU-27 landen is de banaan met bijna een kwart van het totale volume in 2020. Andere belangrijke producten zijn veevoer in de vorm van perskoeken, sojabonen en koffie (figuur 10.2). De top tien producten heeft een aandeel van een kleine 60% in het totaal aan geïmporteerde biologische goederen.

Uit zowel Ecuador als uit de Dominicaanse Republiek worden vooral bananen geïmporteerd. De Dominicaanse Republiek levert ook een beperkte hoeveelheid biologische cacaobonen. Uit China komt een wat breder productenpakket, maar toch bestaat het grootste deel uit perskoeken (uit soja). Gember is het tweede product dat uit China de EU-27 binnenkomt. Uit Oekraïne importeert de EU-27 vooral veel mais, tarwe en sojabonen. Uit Peru komen naast bananen vooral biologische koffie, gember, cacao en avocado. India staat in de top tien van importlanden door een combinatie van perskoeken, sojabonen en witte suiker. Tenslotte komen uit Turkije durum tarwe, gedroogde linzen, sultana’s en appelsap.

De biologische geïmporteerde producten moeten voldoen aan normen die gelijkwaardig zijn aan de normen die gelden in de EU voor biologische producten. Om dit te waarborgen zijn er procedures voor importeurs gemaakt. Deze procedures zijn afhankelijk van het land van herkomst. Bij een aantal landen zijn de normen en controlemaatregelen van de nationale controleorganen, waar certificering plaatsvindt, als gelijkwaardig beoordeeld aan die van de EU-27. Bij deze zogenaamde equivalente landen (Argentinië, Australië, Canada, Chili, Costa Rica, India, Israël, Japan, Tunesië, Korea, Nieuw Zeeland, Zwitserland en de VS) voert de door dat land aangewezen nationale autoriteit de controles uit. Vaak bestaan er aparte regelingen met dergelijke landen.

Bij andere landen zijn er onafhankelijke nationale instanties, erkend door de Europese Commissie, om er voor te zorgen dat biologische goederen voldoen aan de EU-normen en controlemaatregelen. Ook kunnen er nog aanvullende eisen gelden voor producten uit specifieke landen. Momenteel is dit het geval voor producten uit onder andere China, India, Moldavië, Rusland, Kazachstan en Oekraïne.

Export van biologische producten uit de EU-27 moet voldoen aan de eisen van het betreffende land. Voor importeurs of exporteurs van biologische goederen in Nederland is Skal de certificerings- en controle-instantie.

Het ingevoerde scala aan producten in Nederland groot. De belangrijkste producten verschillen echter niet veel van de in figuur 10.2 getoonde producten (figuur 10.4). Zo hebben de bananen ook in Nederland veruit het grootste aandeel in het totaal, namelijk 23%. Perskoeken zijn goed voor 10% van het volume, mais en cacaobonen beide goed voor 6% van de totaal geïmporteerde biologische goederen. Ten opzichte van de gehele EU-27 komen koffie, durum tarwe en olijfolie niet in Nederlandse de top tien voor. Sinaasappelsap, avocado’s en grondnoten vervangen deze producten. Deze goederen komen echter wel op plek acht, negen en tien met aandelen van 2% of 1% in de totaal door Nederland geïmporteerde hoeveelheid. Hoewel het volume van anderen goederen nog beperkter is, importeert Nederland ruim 400 verschillende producten. Ook Duitsland importeert een breed scala aan biologische producten. De Belgische import is minder divers. De daling van de Nederlandse import in 2020 is vooral toe te schrijven aan een veel lagere invoer van mais uit Oekraïne. Maar ook een lagere hoeveelheid van perskoeken, tarwe en zonnebloemzaden speelde een rol. De import van bananen bleef op peil. Het volume van cacaobonen en gember en avocado’s en grondnoten nam ten opzichte van 2019 toe.

In bijlage 6 geeft tabel B6.1 een overzicht van de waarde van de import en export in biologische producten voor de landen waar gegevens over bekend zijn. Hieruit blijkt dat er tussen 2015 en 2019 voor een kleine 60 landen iets bekend is over de waarde van de biologische handel. Uit de cijfers kan voorzichtig worden opgemaakt dat de VS, Italië, Frankrijk, Denemarken, China en Nederland belangrijke landen zijn als het gaat om de biologische handel. Voor Nederland is dit belang gebaseerd op data van 2015.

Uit de importcijfers van biologische producten van de VS blijkt dat Mexico, Peru, Italië, Argentinië, Brazilië, Ecuador, Colombia, Canada, Chili en Tunesië belangrijke aanvoerlanden zijn. Ongeveer een kwart van de waarde aan biologische goederen die Mexico exporteert, bestaat uit biologische avocado’s. Peru exporteert vooral koffie. Uit Italië komt olijfolie terwijl Argentinië mais en soja exporteert. Brazilië levert suiker en honing aan de VS. Uit Ecuador en Colombia komen vooral bananen, terwijl Canada onder andere koffie, soja en bosbessen uitvoert. Ook uit Chili komen bosbessen en uit Tunesië komt olijfolie op de Amerikaanse markt. Nederland exporteert vooral paprika en koffie naar de VS. Voor biologische paprika is overigens Mexico hofleverancier voor de VS.

Volgens data van de FibL en Afoam is wereldwijd de VS veruit de belangrijkste afzetmarkt voor biologisch voedsel, gevolgd door Duitsland, Frankrijk, China, Canada, Zwitserland, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Spanje.

Tegenwoordig wordt Traces in ongeveer 90 landen gebruikt, met meer dan 55.000 gebruikers wereldwijd voor de afgifte van sanitaire en fytosanitaire certificaten en officiële documenten die nodig zijn voor invoer, uitvoer en intra-EU-bewegingen van levende dieren en goederen.

De belangrijkste doelstelling van Traces is het stroomlijnen van het certificeringsproces en alle gekoppelde invoerprocedures en het aanbieden van een volledig gedigitaliseerde en papierloze workflow.

Het vergemakkelijkt de uitwisseling van gegevens, informatie en documenten tussen alle betrokken handelspartijen en controleautoriteiten en vereenvoudigt en versnelt daarmee de administratieve procedures.

De mogelijkheid om alle bewegingen van dieren, dierlijke producten, levensmiddelen en diervoeders van niet-dierlijke oorsprong en planten heen en weer te traceren, draagt bij aan de vermindering van de impact van ziekte-uitbraken en maakt een snelle reactie mogelijk in geval van ernstige risico’s in de agri-voedselketen.

Het Traces-platform heeft als doel de samenwerking en coördinatie tussen de bevoegde autoriteiten van EU-landen en niet-EU-landen, maar ook tussen de handelaren zelf en hun bevoegde autoriteiten te verbeteren. Bij het nemen van een besluit over een zending worden de betrokken partijen geïnformeerd en hebben zij toegang tot de relevante documenten. Traces zorgt voor een snelle detectie van valse certificaten en draagt zo bij aan de bestrijding van voedselfraude en verbetert de samenwerking en samenwerking tussen autoriteiten.

Met de geïntegreerde statistische tool kunnen waardevolle gegevens worden geëxtraheerd met betrekking tot invoer in de EU, uitvoer uit de EU en handel binnen de Unie.