Handel met Chili, Nieuw-Zeeland en Mexico

Om dit te illustreren gebruiken we hier Nieuw-Zeeland als voorbeeld. Zo bleek uit eerder onderzoek van het CBS al dat voor ruim drie kwart van de export naar Nieuw-Zeeland geldt dat de regelgeving in dat land anders is dan in Nederland, de zogeheten regulatory distance (Bohn et al., 2021). Dat kan zorgen voor veel kosten, administratief werk en mogelijk vertragingen voor de handel. De verschillen in regelgeving zijn groot doordat Nieuw-Zeeland, maar ook bijvoorbeeld Australië, relatief veel regels stellen, met name bij landbouwproducten, en er daardoor meer ruimte is voor verschillen daarin.

In handelsverdragen kunnen afspraken gemaakt worden om deze maatregelen te harmoniseren, of de controles erop te versoepelen. In het handelsverdrag met Nieuw-Zeeland is vooral werk gemaakt van het laatste ten gunste van internationale samenwerking, transparantie en informatie-uitwisseling de certificering en importcontroles voor goederenhandel tussen Nieuw-Zeeland en de EU beter zouden moeten verlopen (Europese Commissie, 2022a).

Het proces om handelsverdragen te sluiten kan vele jaren duren. De afgelopen jaren zijn er enkele verdragen afgesloten en in werking getreden. Over verschillende andere verdragen, zoals CETA, wordt nog onderhandeld of bevinden zich in de ratificatiefase. In dit hoofdstuk belichten we de handel met een drietal landen waarmee de EU onlangs een verdrag gesloten heeft of waarmee bijna tot een verdrag gekomen is en die op termijn voorgelegd zullen worden aan de Raad: Chili, Nieuw-Zeeland en Mexico. Met Chili en Mexico heeft de EU al een handels- of associatieverdrag, Nieuw-Zeeland gaat een nieuwe handelsrelatie aan met de EU. De handelsverdragen omvatten veel meer dan alleen goederenhandel, en bevatten onder andere ook regels voor investeringen, dienstenhandel, arbeidsomstandigheden en milieubescherming. Voor de landbouw zijn de afspraken rondom de goederenhandel het belangrijkst, de nadruk ligt daarom hierop in dit hoofdstuk.

De totale EU-goederenimport uit Nieuw-Zeeland wordt grotendeels gedomineerd door landbouwgoederen. De EU heeft in 2021 vooral (schapen)vlees (27% van de totale landbouwimport) en fruit (25%) ingevoerd uit dat land. Uit Mexico importeerden de EU-landen in 2021 vooral fruit (19%), dranken (18%) en bereidingen van groente en fruit (9%).

Tabel 9.1Top-5 van totale waarde aan import landbouwproducten EU landen in 2021

Bron: Eurostat (cijfers zijn inclusief quasi-doorvoer).

Bij de export van landbouwgoederen naar Chili, Nieuw Zeeland en Mexico staat Nederland telkens in de top-3 (zie tabel 9.2). Dranken, zoals bier, zijn op EU-niveau het grootste landbouwproduct met bestemming Chili (16% van de totale landbouwexport) en Nieuw-Zeeland (ook 16%). Naar Mexico exporteerde de EU in de eerste plaats geurstoffen voor de vervaardiging van dranken (27%). Ierland is hiervan een grote producent, dit land staat dan ook bovenaan de lijst van EU-exporteurs naar Mexico (OEC, 2022). Terwijl de EU veel schapen- en lamsvlees uit Nieuw-Zeeland importeert, exporteert het juist veel varkensvlees naar Nieuw-Zeeland.

Tabel 9.2Top 5 van totale waarde aan export landbouwproducten EU landen in 2021 (Eurostat)

Bron: Eurostat (cijfers zijn inclusief quasi-doorvoer)

Hoewel de drie landen voor Nederland en andere Europese landen geen grote rol spelen als handelspartner voor landbouwgoederen in totaal, kunnen ze belangrijk zijn in specifieke productgroepen, zoals specifieke fruit- en vleessoorten. De volgende paragrafen gaan verder in op de Nederlandse landbouwhandel met Chili, Mexico en Nieuw-Zeeland.

Daarnaast zal het gemoderniseerde handelsverdrag meer handelshoofdstukken omvatten dan het oude, waar tarieven, niet-tarifaire belemmeringen en intellectueel eigendom de pijlers onder waren. Het gemoderniseerde akkoord zal ook bepalingen bevatten met betrekking tot onder andere milieu, duurzame ontwikkeling en het midden- en kleinbedrijf (Europese Commissie, 2017). De handel in goederen (en diensten) tussen de EU en Chili faciliteren en stimuleren blijft echter het belangrijkste motief achter het akkoord.

Nederland importeerde in 2021 voor zo’n 1,2 mld. euro aan goederen uit Chili. Daarvan vormden landbouwproducten met ruim 55% de meerderheid (642 mln. euro). Met deze importwaarde is Chili de 22e leverancier van landbouwgoederen voor Nederland in 2021. Nederland haalde in 2021 vooral bessen en kiwi’s, wijn, avocado’s, appels en druiven uit Chili (zie tabel 9.3). Deze goederen vertegenwoordigden samen bijna de helft van de totale landbouwimport uit Chili. In vergelijking met 2010 is met name de import van bessen/kiwi’s en van avocado’s sterk toegenomen. De importwaarde van appels en druiven lag in 2021, ondanks prijsstijgingen door de jaren heen, lager dan in 2010. In 2021 kwam een kwart van de totale Nederlandse import van blauwe bessen uit Chili. Ook was Chili verantwoordelijk voor zo’n 20% van de totale appelimport in Nederland. De avocado-import uit Chili betreft zo’n 8% van de totale importwaarde aan avocado’s voor Nederland.

De uitvoer van Nederland naar Chili bedroeg in 2021 zo’n 740 mln. euro, waarvan ruim 23% landbouwgoederen (167 mln. euro). Chili is de 53e exportbestemming voor Nederlandse landbouwgoederen. De export naar Chili is beduidend kleiner dan de import: Nederland heeft een handelstekort voor wat betreft landbouwgoederen. Kaas en bier zijn de belangrijkste exportgoederen met bestemming Chili en hier zit ook de grootste groei in vergelijking met 2010. Ook huisdierenvoer, bereide aardappelen en groentezaad worden relatief veel uitgevoerd naar Chili. Hier is de groei meer bescheiden, maar de exportwaarde is wel drie tot vier keer hoger dan in 2010. De vijf goederen samen zijn goed voor 57% van de totale landbouwexport naar Chili.

In 2022 is er een onderhandelaarsakkoord overeengekomen tussen de EU en Nieuw-Zeeland dat door de Commissie nog moet worden voorgelegd aan de Raad ter besluitvorming. Alle goederen kunnen daarmee tariefvrij uit de EU naar Nieuw-Zeeland geëxporteerd worden (Europese Commissie, 2022a). Andersom kan zo’n 94% van de goederen uit Nieuw-Zeeland tariefvrij de EU binnenkomen, oplopend tot 98,5% na 7 jaar (New Zealand Foreign Affairs & Trade, 2022). Deze preferentiële regels vervangen daarmee de algemeen geldende en minder voordelige MFN-voorwaarden.

Andersom betekent het gemoderniseerde handelsverdrag dat de invoerrechten die een Nederlandse importeur nu betaalt over de invoer van appels uit Nieuw-Zeeland (een tarief dat afhankelijk is van het seizoen en de invoerprijs en -gewicht), onder de voorwaarden van het handelsverdrag in de toekomst weg zullen vallen. Hoewel een deel van de goederen ook onder MFN-voorwaarden tariefvrij geïmporteerd mag worden, betaalden Nederlandse importeurs in 2021 nog ruim 8 mln. euro aan invoerrechten over goederen uit Nieuw-Zeeland; het gemiddelde tarief was ruim 6%. Het komende handelsverdrag levert voor Nederlandse importeurs een kostenbesparing op bij invoer uit het land.

Nederland importeerde en exporteerde in 2021 voor respectievelijk 444 en 680 mln. euro aan handelswaarde met Nieuw-Zeeland. De import uit Nieuw-Zeeland betreft vooral landbouwproducten: in 2021 bestond bijna 79% van de import uit het land uit landbouwgoederen (349 mln. euro). De landbouwexport betreft in 2021 141 mln. euro, waardoor de Nederlandse landbouwhandel met Nieuw-Zeeland voor Nederland een handelstekort oplevert. Nieuw-Zeeland is de 41e handelspartner van Nederland voor de import, en de 62e handelspartner voor wat betreft de export van landbouwgoederen.

Enkele quota blijven gehanteerd

Doordat Europese tarieven verlaagd worden of vervallen, kunnen Europese producenten te maken krijgen met toenemende concurrentie vanuit Nieuw-Zeeland. Dit speelt vooral voor goederen waar Nieuw-Zeeland een hoog exportpotentieel voor heeft, waaronder zuivel en vlees. Voor een aantal specifieke goederen zijn daarom (invoer)quota in het verdrag afgesloten: de maximale hoeveelheid goederen die onder het verlaagde of vervallen tarief binnen mag komen. Voor deze goederen bestonden al quota, maar deze quota worden onder het handelsverdrag verhoogd. De toegestane tariefvrije import uit Nieuw-Zeeland betreft 0,15% van de totale consumptie van rundsvlees in de EU en 0,71%, 0,27% en 1,30% van de EU-consumptie van respectievelijk boter, kazen en melkpoeder. Andere producten met quota zijn schapenvlees, ethanol en suikermais (Europese Commissie, 2022b).

Nieuw-Zeeland groot aandeel in Nederlandse import van lams- en schapenvlees

De import uit Nieuw-Zeeland betreft voor een groot deel landbouwproducten. Lams- en schapenvlees is met 116 mln. euro in 2021 het belangrijkste importproduct (zie tabel 9.4). Van de totale Nederlandse invoer van lams- en schapenvlees kwam 78% respectievelijk 93% uit Nieuw Zeeland. Op enige afstand volgen melkproteïne, groentezaad, dennenhout en appels. De importwaarde van appels was in 2021 lager dan in 2010, ondanks prijsstijgingen. De import van dennenhout ligt ruim drie keer hoger dan in 2010. Deze 5 goederengroepen zijn samen goed voor 69% van de landbouwimport uit Nieuw-Zeeland.

De export naar Nieuw-Zeeland (680 mln. euro in 2021) bestond in 2021 voor 21% uit landbouwproducten. Het grootste exportproduct is lactose, gevolgd door dranken. Nederland exporteerde voor 26 mln. euro aan lactose en voor 22 mln. euro aan (zowel alcoholhoudende als alcoholvrije) dranken naar Nieuw-Zeeland. De top 5 is samen goed voor 57% van de landbouwexport naar Nieuw-Zeeland.

Nederland importeerde in 2021 voor bijna 1,5 mld. euro aan goederen uit Mexico, waarvan 14% landbouwgoederen (204 mln. euro). Mexico is hiermee de 53e importpartner van Nederland voor wat betreft landbouwgoederen. Avocado’s zijn met zo’n 45 mln. euro importwaarde het belangrijkste landbouwimportproduct (tabel 9.5). Dat is 5% van de totale Nederlandse import van avocado’s in 2021. De importwaarde was 6,5 keer hoger dan in 2010. Andere belangrijke producten zijn vruchtensap en limoenen.

De export naar Mexico (2,7 mld. euro) bestond in 2021 voor 15% uit landbouwgoederen (395 mln. euro). Dit maakt Mexico de 31e exportpartner van Nederland voor wat betreft landbouwgoederen, en betekent ook dat Nederland een handelsoverschot heeft wat betreft landbouwgoederen. Van die producten zijn de groentezaden met 154 mln. euro verreweg de grootste exportcategorie. Dit was in 2021 39% van de totale landbouwexport naar Mexico en 8% van de totale afzetmarkt van groentezaden. Nederland exporteert ook relatief veel kaas, industriële vetalcohol (uit plantaardige en dierlijke vetten en wassen), bloembollen en cacaopoeder naar Mexico.