Beregening op melkveebedrijven

Op melkveebedrijven waarop het Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid (LMM) is gericht, is het aandeel van de bedrijven dat beregent in 2023 hoger dan het jaar ervoor. De watergift per beregende ha in 2023 is echter kleiner dan in 2022. In perioden van droogte (jaren 2018-2020 en 2022) hebben melkveebedrijven de gewassen veelal intensiever beregend.

Door middel van beregening wordt getracht om de droogteschade aan de opbrengst en de kwaliteit van voedergewassen te beperken. Daarbij is het voor het verkrijgen van de weidepremie van belang om voldoende weide-uren te behalen. Ten opzichte van het voorgaande jaar is het aandeel melkveebedrijven dat beregende in 2023 met 5 procentpunten toegenomen tot 29%. Overigens was het weer voor melkveebedrijven niet ongunstig voor zowel de gras- als de maisteelt. In de Zandregio vindt men het hoogste aandeel van bedrijven dat beregende (2023: 35%) vanwege de grotere mate van droogtegevoeligheid.

Droogte wederom aanwezig

De mate waarin er op de melkveebedrijven beregend wordt, verschilt van jaar tot jaar en tussen grondsoortregio’s. In de eerste 7 jaren van de periode 2010-2022 varieerde het percentage melkveebedrijven met beregening van 5 tot 15%. In de periode 2018-2020 was dit aanzienlijk gestegen, waarbij er in 2020 een uitschieter was met een beregeningspercentage van 32%. Dat niveau werd in 2023 niet gehaald, maar 2023 was het jaar met het op één na hoogste aandeel bedrijven met beregening van de periode 2010-2023. Om de schade door droogte nog enigszins te beperken, is er veel geïnvesteerd in (extra) beregeningsapparatuur. Vanwege de droogte is er in de jaren 2018-2020 ook frequenter en op meer gewassen beregend. In 2018 steeg de beregeningsintensiteit (totale watergift in millimeters op de beregende oppervlakte) naar bijna 90 mm, wat ruim het dubbele is van de 40 mm die er gemiddeld in de periode 2010-2017 nog werd gegeven. In 2023 was de noodzaak voor beregening iets minder dan in 2018, waardoor het aandeel melkveebedrijven dat beregent is afgenomen tot 29%. De beregeningsintensiteit was in 2023 met 49 mm, ongeveer 38 mm lager in vergelijking met het extreem droge jaar 2018.

Verschillen tussen regio’s aanwezig

In de Zandregio vond op de melkveebedrijven met droogtegevoelige gronden al langere tijd irrigatie plaats van met name grasland. Meer en langere periodes van droogte noopten ook andere melkveehouders tot investeringen in beregeningscapaciteit en het beregenen van mais ten behoeve van de kolfzetting. Deze ontwikkelingen hebben in de periode van 2018-2020 zowel in de Zandregio als de Klei- en Veenregio tot een toename geleid van zowel het aandeel bedrijven met beregening als van de beregeningsintensiteit. Zo paste in 2020 38% van de bedrijven in de Zandregio en ongeveer 30% van de bedrijven in de Kleiregio beregening toe, terwijl 18% van de melkveebedrijven in de Veenregio beregening toepaste. In 2021 bleek men door minder droogte fors minder te beregenen. Zo paste in de Zandregio nog maar 13% van het aantal bedrijven in die regio beregening toe en 2 tot 4% in de Klei- en Veenregio. Landelijk is aantal bedrijven dat beregent gedaald van 32% in 2020 naar 8% in 2021. In de Lössregio is irrigatie bij bedrijven binnen de steekproef weinig tot niet toegepast. Een mogelijke oorzaak is dat het veel kostbaarder is om beregening te organiseren dan in de andere regio’s (mede door gebruik van leidingwater i.p.v. oppervlakte- of grondwater). In 2022 en 2023 was de behoefte aan beregening in alle grondsoortregio’s wederom aanwezig waarbij de Zandregio vooropliep in zowel het aandeel van de bedrijven als in de beregeningsintensiteit.

Beregening en benutting van nutriënten

De belangrijkste reden voor beregening is om droogteschade aan het gewas te voorkomen. Door aanvulling van de voorraad bodemvocht worden de gewasgroei en -ontwikkeling minder beperkt en financiële risico’s ten aanzien van een lagere omzet afgedekt. Door opbrengstderving te voorkomen, kan ook worden voorkomen dat de in de bodem aanwezige nutriënten onbenut blijven.

In weerjaren zonder extremen, zoals 2021, zijn het vooral de bedrijven op droogtegevoelige zandgrond die hun nieuw ingezaaide grasland en weidepercelen irrigeren. In de afgelopen jaren zijn er regelmatig droge perioden geweest en moesten ook de mais- en andere graspercelen intensief worden beregend om misoogsten te voorkomen. Beregening kan op diverse manieren: met een waterkanon, sproeiboom of door middel van druppelslangen. Het gebruikte water is in de Zandregio meestal grondwater, in de Klei- en Veenregio is het veelal oppervlaktewater. In de Lössregio worden de gewassen, bij gebrek aan grond- en oppervlaktewater, soms met leidingwater van de drinkwatermaatschappij geïrrigeerd.