| Jaarprijzen per sector - Land- en tuinbouw |
Prijsbeeld land- en tuinbouwproducten 2023-2024 zeer divers
|
18-12-2024
|
De gemiddelde prijzen van land- en tuinbouwproducten verschillen jaarlijks sterk, zo ook in 2024 ten opzichte van 2023. Veranderingen tussen opeenvolgende jaren hangen samen met uiteenlopende productieomstandigheden en internationale marktontwikkelingen. In de veehouderij worden met uitzondering van melk lagere opbrengstprijzen geraamd. In de teelt in de open grond daalden de prijzen voor de belangrijkste akkerbouwgewassen voor oogst 2024, maar stegen de prijzen voor bloembollen, appels en peren. In de teelt onder glas is het prijsbeeld divers bij veelal lagere volumes. Voor het merendeel van de belangrijkste groenten werd een lagere prijs gerealiseerd en voor bloemen een hogere prijs. Daarnaast zijn de prijzen voor bedrijfsmiddelen zoals veevoer, energie en kunstmest in 2024 opnieuw gedaald. Financiering (rente), arbeid en gewasbeschermingsmiddelen stegen wel in prijs. Prijsontwikkelingen van bedrijfsmiddelen maar ook van de verkochte producten zijn naast veranderingen in fysieke productie doorslaggevend voor de inkomensontwikkeling van de land- en tuinbouwbedrijven. Door relatieve schaarste in het aanbod, bleven de prijzen over de hele linie in de land- en tuinbouw op een acceptabel niveau.
|
Veehouderij
De zuivelnoteringen in 2024 liggen voor boter (+39%) en melkpoeder (+14%) gemiddeld hoger dan in 2023. De gemiddelde kaasprijs is in 2024 gelijk gebleven na de stijging in 2023. Omdat ongeveer de helft van de Nederlandse melk tot kaas wordt verwerkt, is de prijsontwikkeling hiervan belangrijk. De melkaanvoer in Nederland ligt naar verwachting bijna 2% lager dan in 2023. De daling van de melkaanvoer komt door een lager aantal melkkoeien. Binnen Europa neemt, naast Nederland, alleen in Ierland de melkproductie af (-5%). In Polen neemt de melkproductie het meest toe (+3,7%). In de meeste andere belangrijke zuivelproducerende landen buiten Europa is het beeld van de melkproductie divers. De gemiddelde melkprijs zal hierdoor in 2024 naar verwachting uitkomen op 51,5 euro per 100 kilogram inclusief nabetaling en toeslagen: dat is 8,5% hoger dan in 2023 (zie figuur). De biologische melkprijs inclusief nabetaling (zie figuur onder aan dit artikel uit het dashboard jaarprijzen per sector) is in 2024 geraamd op 60 euro per 100 kilogram inclusief nabetaling, een stijging van 1% ten opzichte van vorig jaar.
De melkproductie per bedrijf neemt in 2024 met 1% toe tot gemiddeld ruim 1 miljoen kg. Dit is het gevolg van een lichte stijging van het aantal melkkoeien per bedrijf (+1%); de melkproductie per koe bleef onveranderd. De prijzen voor nuchtere kalveren (stier en vaars) zijn in 2024 gestegen (+4%) evenals die van slachtkoeien (+1,5%). De prijs van krachtvoer is met ruim 8% gedaald. De mestafzetkosten zijn door het verdwijnen van de derogatie wel sterk gestegen (+68%).
De opbrengstprijzen van vleesvarkens zijn in 2024 gedaald met 9%, vooral dankzij een lichte groei van de EU-productie in 2024 (1,5 à 2%) van varkensvlees. Bovendien is de export naar derde markten iets gedaald en minder aantrekkelijk geworden door lagere exportprijzen. De biggenprijzen daalden met 12% doordat de biggenmarkt in de EU iets meer verzadigd raakte. Desondanks blijven de prijzen van zowel vleesvarkens als biggen op een hoog niveau. De voerprijzen – overwegend granen – zijn gemiddeld 13% lager dan in 2023. Na de Russische inval in Oekraïne nam de onzekerheid op de graanmarkten sterk toe, waardoor grondstofprijzen sterk stegen. Wereldwijd zijn de markten wat tot rust gekomen, waardoor de prijzen ook weer gedaald zijn. De voerprijzen zijn momenteel weer op het niveau van voor de oorlog. De mestafzetkosten zijn dit jaar verder gestegen.
De eiermarkt blijft gunstig voor de pluimveehouders. De vraag naar eieren is goed en mede door de wereldwijd aanhoudende vogelgriep blijft het aanbod krap. In 2024 is de eierprijs (inclusief contracten) ten opzichte van 2023 gemiddeld met 5% gedaald. Tussen de verschillende segmenten (houderijsystemen) en contractvormen zijn er grote verschillen. De vrije marktprijzen voor scharreleieren en kooi-eieren zijn bijna 15% gedaald, terwijl de contractprijzen voor scharreleieren zo’n 10% gestegen zijn. In 2024 zijn er weer meer leghennenhouders die hun eieren op de vrije markt verkopen vanwege de hoge prijs. De voerprijzen zijn op jaarbasis met 5-10% gedaald als gevolg van de lagere prijzen voor veevoergrondstoffen.
Een deel van de Nederlandse bedrijven, met circa 50% van de productie in 2024 is overgestapt op scharrelkuikens (Beter Leven keurmerk 1 ster) waarvoor extra eisen gelden, zoals meer leefruimte per dier. De prijzen voor dit segment liggen hierdoor hoger dan in het reguliere segment en zijn dit jaar ongeveer gelijk gebleven. De prijzen van de reguliere kuikens zijn in 2023 met 2% gedaald. De voerprijzen zijn na de daling in 2023 verder gedaald met ongeveer 10% in 2024.
Teelt in de open grond
In de akkerbouw is de prijsvorming van de gewassen van de oogst 2024 nog gaande, omdat het afzetseizoen doorloopt tot ongeveer mei 2025. De verwachting is dat voor oogstjaar 2024 de prijzen lager uitkomen met voor de meeste gewassen hogere kg-opbrengsten. De prijs voor uien ligt fors lager dan in de voorgaande 2 jaren toen er een hoog prijsniveau was. Het areaal is dit jaar gestegen met 3.000 ha naar 33.000 ha. De opbrengst per hectare is ook iets gestegen: dit zorgt voor een ruim aanbod. De contractprijzen voor consumptieaardappel zijn ten opzichte van vorig jaar gestegen. Vrije aardappelen worden op dit moment nog maar minimaal verhandeld. De fabrieken hebben genoeg op contract en ook het buitenland heeft een groot aanbod door uitbreiding van areaal en een goede oogst. Gemiddeld wordt voor oogstjaar 2024 geraamd met een 5% lagere prijs. De prijzen voor zetmeelaardappelen zijn goed en zelfs nog beter dan vorig jaar. Ook de kg-opbrengsten liggen boven het vijfjaarsgemiddelde. De suikerbietenprijzen van 2022 en 2023 waren hoog. De suikerprijs stond op recordhoogte. Dit is niet meer het geval in 2024 door dalende prijzen op de wereldmarkt. Cosun Beet Company rekent op een aanzienlijk lagere prijs voor de telers dan vorig jaar. De graanprijzen voor oogstjaar 2024 zijn gestabiliseerd en weer terug op het prijsniveau van voor de oorlog in Oekraïne. Vanwege de natte weersomstandigheden vielen de kg-opbrengsten van granen erg tegen in 2024. De prijzen van bedrijfsmiddelen zijn over de hele linie gestegen, energie en meststoffen uitgezonderd. Dit geldt vooral voor gewasbeschermingsmiddelen, gebouwen en machines en financieringslasten.
De witloftelers beleven een goed seizoen. De prijzen zijn goed tot uitstekend door een kleinere aanvoer. Het leidt tot schaarste aan witlofwortels. Het relatief droge najaar werkte positief uit voor de oogst van de pennenwortels. Voor meer informatie over de prijsontwikkeling van vollegrondsgroenten zie: agrimatie.nl.
De Nederlandse perenproductie van oogst 2024 wordt op 323 mln. kg geraamd. Dit is een afname van 10% ten opzichte van de productie in 2023. De Europese perenproductie laat ook al een aantal jaren een daling zien: in de periode 2015-2023 is de oogst met 15% gedaald. De perenprijzen van oogst 2023 waren begin dit jaar al goed, met overigens een kleine dip in het voorjaar en daarna een herstel van de prijsvorming. De gerealiseerde afzetprijzen bij de start van het seizoen oogst 2024 zijn hoger dan een jaar eerder. Voor de gehele verkoopperiode wordt een prijsstijging van tussen de 5% en de 10% geraamd ten opzichte van voorgaand jaar. Net als de perenoogst valt ook de Europese appeloogst in 2024 lager uit dan in 2023. De productie in de EU in 2024 wordt geraamd op ruim 10,2 mln. ton, ruim 10% lager dan het jaar ervoor. Nederland kende een beperkte productiedaling van 2%, tot 194 mln. kg appels in 2024. Bij de start van het afzetseizoen van oogst 2024 waren de voorraden van de oude oogst grotendeels geruimd. Net als vorig jaar is ook in 2024 de verwachting dat er minder appels vanuit het Zuidelijke halfrond naar de EU zullen worden geëxporteerd. Voor de oogst van 2024 is voor appels een prijsstijging geraamd van 10%. Daarbij wordt wel een slag om de arm gehouden, omdat een belangrijk deel van de voorraden nog moeten worden verkocht.
De marktvraag naar bloembollen blijft stabiel op een goed niveau. De natte omstandigheden, zowel in het groeiseizoen als bij het planten in het najaar van 2023, hebben de oogstvolumes bepaald. Nattigheid in het voorjaar en met name ook de daarmee gepaard gaande lage temperaturen zorgden voor een matige groei en daarmee voor minder grote maten bij de voorjaarsbloeiers (tulp, narcis, krokus). Ook bij de najaarsoogst van de zomerbloeiers (zoals lelie, gladiool) waren de natte omstandigheden bepalend voor de voortgang. In de prijsvorming werd dat zichtbaar: dankzij de lagere aantallen bollen waren de prijzen beter.
Zie voor de raming van de prijsveranderingen per product de bovenstaande figuur bij de keuze teelt in de open grond.
Teelt onder glas
In de Nederlandse tomatenteelt, het belangrijkste glasgroentegewas in areaal gemeten, zijn veel telers weer teruggegaan naar de productiemethode in gebruik voor de energiecrisis (2021). Deze winter werden de lampen weer volop gebruikt om jaarrond tomaten op de markt te kunnen brengen, en de onbelichte tomatenteelt werd weer op de gebruikelijke tijdstippen opgezet. De totale productie bleef wel achter bij 2023, ondanks de beperkte groei van het tomatenareaal en een toename van belichte teelt. Dit is vooral het gevolg van minder licht in onbelichte teelten en lagere producties van ToBRFV-resistente rassen in verband met virusbestrijding, die op grotere schaal werden ingezet. In het voorjaar waren de prijzen relatief laag door een verhoogd (buitenlands) aanbod. In deze raming is gerekend met een gemiddeld 10% lagere tomatenprijs ten opzichte van 2023. De prijs van paprika’s is gemiddeld met 3% gedaald ten opzichte van 2023. Paprika concurreert dan met het Spaanse product dat nagenoeg tegelijk op de markt komt. Door het donkere weer in het voorjaar kwam de productie in Nederland moeizaam op gang. De Nederlandse telers moeten het bijna altijd van een goed voorjaar hebben, omdat in het najaar de prijsvorming vaak te wensen overlaat. De prijs voor komkommers lag in 2024 aanzienlijk hoger dan in 2023. Vooral in de zomer en herfst waren de prijzen opvallend goed. Een bijdrage aan deze goede prijs was een populaire TikTok-challenge die wereldwijd viraal ging. Deze trend moedigde consumenten aan om creatieve gerechten te maken met komkommers, zoals unieke salades en snacks. Veel gebruikers deelden hun eigen variaties via sociale media, wat de vraag naar komkommers in supermarkten en groentewinkels aanzienlijk verhoogde.
In de sierteelt waren de gemiddelde verkoopprijzen voor bloemen beter dan vorig jaar. Zo steeg de prijs van de belangrijkste snijbloem, chrysant, ten opzichte van 2023 met meer dan 10%. Vooral verstoringen in het buitenlandse aanbod zorgden ervoor dat de prijzen van Nederlandse bloemsoorten sterk stegen bij iets lager verkochte aantallen. Daarnaast zat de buitenlandse vraag naar Nederlandse bloemen in de lift, vooral uit Oost- en Noord-Europa. Bij potplanten is er duidelijk verschil in de prijsvorming tussen bloeiende planten en groene planten. Terwijl bloeiende potplanten, zoals Kalanchoe en potroos, veelal nog een voorzichtige plus op de bloemenveiling konden realiseren ten opzichte van vorig jaar, gestimuleerd door de export naar Oost-Europa, was dat bij groene planten niet het geval. Daar daalde het volume om het aanbod op de lagere vraag af te stemmen. Tuinplanten konden door het wisselvallige weer in 2024 geen potten breken wat de omzet betreft.
Glastuinbouwbedrijven zijn in 2024 net als in 2023 selectiever omgegaan met het gebruik van energie in de teelt, maar hebben ook actief gehandeld in energieproducten. Ondernemers kijken gedurende het jaar naar mogelijkheden om hun beschikbare energiemix in te zetten voor een optimaal rendement. De ene keer kan dat door de teelt te optimaliseren, een ander moment door elektriciteit van het net in te kopen of juist elektriciteit te verkopen opgewekt met warmtekrachtkoppeling (wkk). Uiteindelijk draait het om het verschil tussen energiekosten en energieopbrengsten, de netto-energiekosten.
Zie voor de raming van de prijsveranderingen per product de figuur met de keuze keuze teelt onder glas.
|