|
Voedsel-Economisch Bericht
|
Kies een thema
Beschouwing - Voedselbeleid
|
Voedselbeleid in beweging
|
| 18-12-2017 |
Klimaatpanels en onderzoekers op het terrein van landbouw en voedsel zetten de relaties tussen voedsel en opwarming van de aarde steeds nadrukkelijker aan. Voedsel is met name de laatste vijf jaar onlosmakelijk verbonden aan de uitstoot van broeikasgassen en het beslag op natuurlijke hulpbronnen. Dit gegeven, gekoppeld aan de toenemende mate waarin de urgentie van het klimaatprobleem in het algemeen ervaren en benoemd wordt, maakt het opmerkelijk dat voedsel een weinig uitgesproken en ‘hot’ issue is in de politieke partijprogramma’s die verschenen zijn in aanloop naar de verkiezingen op 15 maart 2017. Ook al is de media- en maatschappelijke belangstelling voor voedsel en voeding sinds de vorige verkiezingen van september 2012 niet kleiner geworden, kennelijk is dit geen aanleiding voor politieke partijen om hun denkbeelden en standpunten over voedsel te updaten. Van herhaling van zetten is meer sprake dan van herijking als de verkiezingsprogramma’s van 2012 en 2016 naast elkaar worden gelegd (zie ook Dagevos, 2012 en Dagevos, 2017).
|
Vergroenen en ‘vergroenten’
Klimaat- en voedingswetenschappers verschillen nauwelijks van mening over de grote milieu-impact van het voedselsysteem. Hierdoor is het tegenwoordig een factor van betekenis in het klimaatdossier. Dit geldt in het bijzonder voor de productie en consumptie van dierlijke producten. De milieu- en klimaateffecten van oplopende vleesproductie en overmatige vleesconsumptie zijn de voorbije decennia wetenschappelijk bevestigd. In de verkiezingsprogramma’s van VVD, SP, PvdA, ChristenUnie en CDA valt het woord vlees niet. In de politieke plannen van D66, GroenLinks en Partij voor de Dieren wordt wel de verlaging van vleesconsumptie geadresseerd. Wat betreft het aanbod worden in verschillende programma’s (PvdA, GL, SP, PVDD, D66, CU) maatregelen voorgesteld om de veestapel te laten krimpen (PBL, 2017: 21-22). Het lijkt erop dat het wetenschappelijke debat over veehouderij en milieu enigszins weerklank begint te krijgen in verkiezingsprogramma’s van een aantal politieke partijen. Verschillende instituten en adviesraden als de Gezondheidsraad, het PBL, de WRR en het RIVM zijn eensgezind in de noodzaak om beleidsmatige ondersteuning te bieden aan het maken van de transitie van het overmatig eten van producten van dierlijke origine, naar het vergroenen en ‘vergroenten’ van ons (standaard)dieet.
Een meer plantaardig voedingspatroon draagt bij aan een duurzamer en klimaatneutraler voedselsysteem én aan een gezondere leefstijl – als tegenwicht aan overgewicht en obesitas: dat andere voedingsgerelateerde kernprobleem (Dagevos en De Bakker, 2016; Lelieveldt, 2016). Het is trouwens tevergeefs zoeken naar de woorden overgewicht en obesitas in de verkiezingsprogramma’s van de politieke partijen – als ware overgewicht geen noemenswaardig issue. Groenten en fruit worden ook nauwelijks tot niet specifiek genoemd in de verkiezingsprogramma’s.
Terug naar koploperschap
De Nota Duurzaam voedsel (LNV, 2009) is te lezen als het resultaat van in de jaren ’90 en ’00 opgebouwde tradities om het voedseldomein voorbij landbouw te verbreden naar milieu, dierenwelzijn en gezondheid. Ook de aandacht voor wat in de jaren ’90 ‘consumentenzorgen’ en ‘maatschappelijk acceptabel produceren’ werden genoemd, getuigde van een verbrede blik en verruiming van het denken. Maar de ambities van deze nota kwamen in de daaropvolgende jaren en kabinetsperiode niet van de grond. Het PBL (2013) beoordeelde het beleid van die tijd als weinig ambitieus en belang stellend in het uitdragen en ontwikkelen van een richtinggevende visie op een duurzaam voedselsysteem. Ook het WRR-rapport Naar een voedselbeleid (2014) bracht in eerste instantie weinig verandering in deze stand van zaken. De kabinetsreactie op dit rapport liet lang op zich wachten, was overwegend terughoudend en bevatte weinig beleidsvoornemens die afweken van het bestaande en reeds in gang gezette beleid (EZ, 2015). Weer een jaar later is de toon en taal een andere. In de voortgangsrapportage aan de Tweede Kamer van november 2016 over wat op de voedselbeleidsagenda staat, is, deels tussen de regels door, deels meer expliciet, te lezen dat er een andere wind waait (EZ, 2016). Voedselbeleid is in beweging. Het Nederlandse beleid anno 2017 streeft weer naar een koploperspositie in de verduurzaming van voedsel – met gebruik van het woord ‘koploper’ wordt herkenbaar teruggegrepen naar de Nota Duurzaam voedsel waarin dit woord ook bij herhaling valt. Beleidsambtenaren denken vandaag de dag na over verschillende beleidsscenario’s om het voedseldossier te vullen en de voedseltransitie in te vullen; er is behalve traditionele aandacht voor primaire productie ook aandacht voor nieuwe voedselinitiatieven en nieuwe spelers in het voedseldomein, zoals de koks van Dutch Cuisine, de ondernemers in de Green Protein Alliance, of de gemeenten in de City Deal. De Voedseltop in januari 2017 representeerde deze signatuur.
Natuurlijk, het gaat in belangrijke mate nog over (beleids)voornemens en papier is geduldig. Daarbij heeft het ministerie van Infrastructuur & Milieu de laatste paar jaar juist een terugtrekkende beweging gemaakt in het voedseldomein. De desalniettemin opvallende beleidswijziging ten opzichte van een aantal jaren geleden is de ambtelijke animo waarmee voedselbeleid vorm en inhoud wordt gegeven. Beleidsvorming die zich laat inspireren door het voedseladvies van de WRR en andere lopende discussies over integraal voedselbeleid en een brede visie op duurzaam eten (Candel en Pereira, 2017; Mason en Lang, 2017; Meybeck en Gitz, 2017). Een voedselbeleid bovendien gericht op het geven van een serieus te nemen antwoord op de diverse oproepen van bedrijven, ngo’s en professoren om de komende jaren vooral ‘groen’ te regeren.
Het is binnen deze beweging dat de nieuwe minister Carola Schouten instapt. De komende tijd mag de nieuwsgierigheid uitgaan naar de mate waarin en de wijze waarop verder gestalte gegeven gaat worden aan voedselbeleid.
|
| Referenties |
- Candel, J.J.L. en Pereira, L. (2017). Towards integrated food policy: Main challenges and steps ahead. Environmental Science and Policy, 73, 89-92.
- Dagevos, H. (2012). Verkiezingen en voedsel. http://www.wur.nl/nl/show/Verkiezingen-en-voedsel.htm
- Dagevos, H. en de Bakker, E. (2016). Deltaplan Voedselbeleid nodig voor gezondheid mens, dier en milieu. Vork: prikken in de voedselketen, 3, 70-75.
- Dagevos, H. (2017). Duurzame voedselpolitiek: Van generiek naar energiek. In: H. de Coninck, M. Hurenkamp, L. Melsen en H. Opschoor (red.) Rood-groene politiek voor de 21ste eeuw: Een pact tussen generaties. Amsterdam: Uitgeverij Van Gennep, 211-228.
- EZ (2015). Kamerbrief Voedselagenda voor veilig, gezond en duurzaam voedsel. Den Haag: ministerie van Economische Zaken, 30 oktober.
- EZ (2016). Kamerbrief Voortgang Voedselagenda voor veilig, gezond en duurzaam voedsel. Den Haag: ministerie van Economische Zaken, 21 november.
- Lelieveldt, H. (2016). De voedselparadox: Wat ons streven naar beter eten dwarsboomt. Amsterdam: Uitgeverij Van Gennep.
- LNV (2009). Nota Duurzaam voedsel: Naar een duurzame consumptie en productie van ons voedsel. Den Haag: ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.
- Mason, P. en Lang, T. (2017). Sustainable diets: How ecological nutrition can transform consumption and the food system. London: Earthscan.
- Meybeck, A. en Gitz, V. (2017). Sustainable diets within sustainable food systems. Proceedings of the Nutrition Society, 76, 1-11.
- PBL (2013). De macht van het menu: Opgaven en kansen voor duurzaam en gezond voedsel. Den Haag: Planbureau voor de Leefomgeving.
- PBL (2017). Analyse leefomgevingseffecten verkiezingsprogramma’s 2017-2021 (VVD, PvdA, SP, D66, ChristenUnie, GroenLinks, Vrijzinnige Partij). Den Haag: Planbureau voor de Leefomgeving.
- WRR (2014). Naar een voedselbeleid. Amsterdam: Amsterdam University Press / Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid.
|
Meer informatie |
 | Toelichting indicator |
| Onderwerp omschrijving |
| Beleidsinformatie |
| Archief |
|
naar boven
 | Loading… |
|
|