|
Kies een indicator
|
Deze informatie voor andere sectoren
|
Aardappel
Van tarwe naar brood
Van rundvee naar rundvlees
Van varkens naar varkensvlees
Van vleeskuiken naar pluimveevlees
Eieren
Van melk naar melk en zuivel
Producten per schakel
Groenten
Fruit
|
|
Alles over
|
-
No data for this filter criteria
|
|
No data for this filter criteria
|
|
No data for this filter criteria
|
|
No data for this filter criteria
|
|
|
Actuele voedselprijzen - Aardappel
|
Aardappel in de winkel opnieuw duurder, telerprijs naar recordhoogte
|
28-10-2024
|
De consumentenprijsindex van aardappelen is in juli 2024 uitgekomen op 133 punten (2020=100). Dat is bijna 8% hoger dan in mei 2024 en 2% hoger dan in juli 2023. De prijsindex af boerderij is fors gestegen en staat op een recordhoogte van 426 punten. De index kwam in mei 2024 nog uit op 276 punten. Dat is een stijging van 54% in de laatste twee maanden en een stijging van 12% ten opzichte van juli vorig jaar. De prijsindex van de verwerkende industrie kwam in juli 2024 uit op 164 punten, 1% hoger dan in mei 2024 en 4% hoger dan dezelfde maand vorig jaar.
|
Prijsontwikkeling
De consumentprijsindex van aardappelen is in juli 2024 uitgekomen op 133 punten (2020=100). Dat is bijna 8% hoger dan in mei 2024 (124 punten) en 2% hoger dan in juli 2023. De licht stijgende prijstrend die in maart dit jaar was ingezet, blijft aanhouden en is in de laatste twee maanden sterker toegenomen. Deze trend toont dat de consumentenprijsindex met een kleine vertraging de stijgende trend in af-boerderijprijzen volgt, maar dan wel met een sterk gedempt effect.
De prijsindex af boerderij is fors gestegen. In mei lag deze prijsindex nog op 276 punten en in juli staat de prijsindex op een recordhoogte van 426 punten. Dit is een stijging van 54% in twee maanden tijd. De grootste stijging vond plaats in de maand juni toen de prijsindex naar 406 punten steeg. Elk jaar is er een stijging te zien in af-boerderijprijzen voor de start van het nieuwe oogstseizoen. Dit jaar is de stijging echter uitzonderlijk hoog. Dat heeft voornamelijk te maken met het beperkte aanbod van het voorgaande seizoen als gevolg van de tegenvallende oogst in 2023 door het natte najaar en de moeizame start van het nieuwe seizoen door het natte voorjaar. Doordat de bodem nog lang vrij nat was kon het pootgoed pas later de grond in en waren oogstramingen voor het nieuwe seizoen onzeker. Inmiddels is het nieuwe oogstseizoen gestart en zijn de eerste berichten positief ten aanzien van de opbrengsten. De verwachting is dan ook dat de af-boerderijprijzen van augustus een stuk lager zullen liggen dan die in juli, maar waarschijnlijk wel boven het niveau van eerdere jaren. Naar verwachting zullen de af-boerderijprijzen op een hoger niveau blijven in de komende jaren. Dit komt door de hogere kosten en risico’s van de aardappelteelt als gevolg van klimaatrisico’s waarvoor de telers gecompenseerd moeten worden.
De opbrengst van de Nederlandse consumptieaardappeloogst in 2023 is uitgekomen op 3,4 miljoen ton, aldus het CBS. De oogstraming voor de Nederlandse consumptieaardappeloogst in 2024 worden door de gewasmonitoringscommissie in een maandelijks Mars-rapport zo’n 6% lager ingeschat dan in 2023. De verwachting is dat er toenemende druk op de aanbodzijde van aardappelen zal blijven, met name in Nederland en België. Deze druk wordt veroorzaakt door de sterke vraag naar landbouwgrond (deels voor andere activiteiten), strengere regelgeving, duurzaamheidseisen vanuit verwerkers en supermarkten en klimaatverandering die leidt tot extreme weersomstandigheden, verzilting en hogere ziektedruk. Daar staat tegenover dat er grotere opbrengsten verwacht worden in met name Frankrijk, als gevolg van uitbreiding van het areaal. Volgens de voorlopige raming neemt de productie in 2024 in Frankrijk toe met 830.000 ton ten opzichte van vorig jaar. Dat is een stijging van 12% en een gevolg van de promotie van aardappelteelt bij akkerbouwers om aan de toenemende vraag naar grondstof vanuit de nieuwe fritesfabrieken in Noord-Frankrijk te voldoen.
De Franse aardappelteelt en -industrie is hiermee ingesprongen op de sterk groeiende wereldwijde vraag naar met name industrieaardappelen vanuit de horeca en fastfood in opkomende economieën. Tijdens de coronaperiode was er tijdelijk een dip in de vraagzijde te zien, maar vrijwel direct na het opheffen van de beperkende maatregelen is de vraag weer aangetrokken. Als gevolg hiervan, laat de opbrengstprijs van de verwerkende industrie een opwaartse trend zien sinds begin 2022. Naast de groeiende vraag, spelen de hogere productiekosten zoals die voor pootgoed en machineonderhoud ook een rol in de opwaartse prijstrend. De verwachting is dan ook dat de industrieprijs hoog zal blijven.
De aardappelverwerkende industrie verwerkte over de afgelopen 12 maanden (juli 2023 - juli 2024) circa 3,9 miljoen ton aardappelen. Hiermee ligt het volume van de aardappelverwerkende industrie in de afgelopen 12 maanden iets onder het niveau van dezelfde periode vorig jaar (circa 4,0 miljoen ton). Deze daling blijkt uit de verwerkingscijfers die de Vereniging voor de Aardappelverwerkende industrie publiceerde en is te verklaren vanuit de eerder beschreven trends van relatief hoge prijzen en beperkte beschikbaarheid van aardappelen.
Keten
De aardappelketen is grofweg onder te verdelen in vijf ketenschakels. De keten start met de veredeling en selectie van nieuwe aardappelrassen. In de volgende schakel vindt de teelt van pootaardappelen plaats. Ten derde is de keten daarna gesplitst in teelt van zetmeelaardappelen en consumptieaardappelen. Zetmeelaardappelen gaan naar de fabriek (vierde schakel). Het consumptieaardappelsegment wordt onderscheiden in tafelaardappelen (voor verse en koelverse consumptie) en verwerkte aardappelen (voor friet, chips, vlokken en andere aardappelproducten). Verwerkte aardappelen gaan ook naar de fabriek en tafelaardappelen gaan de handel in. Tenslotte verkopen supermarkten en speciaalzaken tafelaardappelen, koelverse en diepgevroren aardappelproducten. (Fastfood)restaurants verkopen vooral verwerkte aardappelen. Tussen deze vijf schakels zijn er nog aardappelhandelshuizen, de aardappelhandelaren, de transporteurs en distributiecentra.
Tafelaardappelen vormen maar een klein deel van de totale aardappelconsumptie. Het leeuwendeel van de Nederlandse consumptieaardappelen wordt verwerkt tot frites, chips en koelverse producten. De aardappelverwerkende industrie verwerkt jaarlijks ca. 4 miljoen ton aardappelen en koopt het grootste deel van de benodigde aardappelen rechtstreeks in bij de teler, veelal op contract.
Toelichting op drie niveaus;
Akkerbouwbedrijven
Het aantal bedrijven dat consumptieaardappelen teelt, varieert tussen de 6.500 en 7.000 (CBS). Mede vanwege de noodzakelijke vruchtwisseling verbouwen de aardappeltelers ook andere gewassen. Zij produceren jaarlijks gemiddeld 3,7 miljoen ton consumptieaardappelen. Consumptieaardappelen worden gepoot in het voorjaar en geoogst vanaf juni tot november. Aardappelen worden direct na de oogst afgeleverd of op de boerderij in bewaarplaatsen bewaard en op afroep geleverd. Aardappelen kunnen afhankelijk van ras en kwaliteit tot aan juni-juli bewaard worden, maar bewaren leidt tot gewichtsverlies en soms ook kwaliteitsverlies.
Industrie en handel
Het aantal bedrijven dat verse aardappelen voor de tafelaardappel markt bewerkt (sorteert, wast, verpakt) neemt af en ligt op circa 60 (NAO, 2021). De 5 à 8 grotere verpakkingsbedrijven hebben een belangrijk deel van de binnenlandse handel in handen. Daarnaast zijn er ook telers die zelf wassen, verpakken en soms ook transporteren.
Binnen de verwerkende industrie van consumptieaardappelen (niet-tafelaardappelen) zijn er vier grotere bedrijven die 95% van het volume verwerken. Ze opereren mondiaal en hebben meerdere productielocaties in binnen- en buitenland. De aardappelverwerkende industrie verwerkt 65% van de Nederlandse consumptieaardappelen. Dat is twee derde van het totaal van de ca. 4 miljoen ton aardappelen die de industrie verwerkt. Een derde deel wordt geïmporteerd.
Afzet
Van de niet-tafelaardappelen uit het segment consumptieaardappelen wordt ongeveer 85% van de aardappelproducten (voornamelijk friet) diepgevroren geëxporteerd, circa 70% binnen Europa en 30% buiten de EU (Vereniging voor de Aardappelverwerkende Industrie, VAVI). De voortdurende groei van de export naar onder andere Azië maakt dat verwerkende bedrijven hun capaciteit uitbreiden.
Het grootste deel van de Nederlandse aardappelconsumptie bestaat uit verwerkte aardappelproducten, veelal diepvriesproducten. Een klein deel van de aardappelconsumptie is de consumptie van de ‘tafelaardappel’, die zonder verwerking (met uitzondering van bewerking in de vorm van sorteren, wassen en verpakken) wordt verkocht. Het aandeel van de consumptie van de tafelaardappel wordt de laatste jaren steeds kleiner doordat consumenten steeds minder vaak en kleinere hoeveelheden verse aardappelen kopen. Naar schatting ligt het niveau nu op ca. 275.000 ton per jaar. Ca. 80% van deze consumptie wordt gekocht in de supermarkt. De verkoop van verpakte koelverse aardappelproducten in supermarkten ligt op 60.000 ton per jaar, wat overeenkomt met 95% van de totale verkopen van dit producttype.
Een klein deel van de binnenlandse behoefte aan tafelaardappelen bestaat uit import die vooral plaatsvindt in het vroege voorjaar als de binnenlandse voorraden opraken of kwalitatief minder worden. Deze geïmporteerde vroege tafelaardappelen komen uit zuidelijke lidstaten zoals Spanje, Portugal, Italië en Malta.
Prijsvorming
Tafelaardappelen worden voor het grootste deel verhandeld op de vrije markt of spotmarkt. De consumentenprijs van tafelaardappelen volgt de prijsontwikkeling in de aardappelmarkt af boerderij. In de CPI zijn de uitslagen zijn kleiner. Dit komt doordat de aardappel maar een deel van de consumentenprijs vormt.
Verwerkte aardappelen worden veelal geleverd op contractbasis. Om een belangrijk deel van hun grondstofvoorziening zeker te stellen, bieden verwerkers en handelaren voorafgaand aan het teeltseizoen contracten aan. Ongeveer 75-80% van de aardappelen die de verwerkende industrie verwerkt, wordt vooraf gecontracteerd. De prijzen in deze contracten liggen dus vast en kunnen alleen wat stijgen door toenemende bewaarvergoedingen gedurende het afleverseizoen. Doordat verwerkers aardappelen op contract inkopen, kunnen ze relatief stabiele verkoopprijzen hanteren. Producentenprijzen zijn daardoor aanzienlijk minder volatiel dan de vrije af-boerderijprijzen.
Op de vrije markt worden naast tafelaardappelen ook de ‘overtonnen’ aardappelen (de aardappelen die boven de gecontracteerde volumes door de teler meegeleverd moeten worden) verhandeld. Op deze vrije markt worden de prijzen bepaald door vraag en aanbod in de belangrijkste aardappellanden in Noordwest-Europa: Nederland, Frankrijk, Duitsland en België. De spotmarktprijs kan heel volatiel zijn doordat een relatief klein deel van het geoogste volume via deze markt wordt verhandeld en daardoor oogstprognoses en slechte weersomstandigheden een vrij groot effect hebben op de prijsvorming op de vrije markt
|
| Referenties |
• Gegevens over de PPI 2012-heden van CBS Statline (Indices van laatste 5 maanden zijn voorlopige gegevens). Basisjaar in deze monitor is 2020.
• Gegevens over de gebruikte PPI 2005-2012 van CBS Statline. Basisjaar is 2020
• Gegevens over de gebruikte CPI 2000-heden van CBS-Statline (indices van de laatste maand zijn voorlopige gegevens). Basisjaar in deze monitor is 2020.
|
Actuele voedselprijzen - Brood
|
Tarwe- en broodprijzen blijven stabiel
|
28-10-2024
|
De consumentenprijsindex van brood en broodproducten is in juli 2024 uitgekomen op 126 punten (2020=100). Dat is onveranderd ten opzichte van mei 2024 en bijna 2% lager dan dezelfde maand vorig jaar. De producentenprijsindex is uitgekomen op 130 punten in juli 2024, bijna 1% hoger dan in mei 2024 en circa 4% hoger dan in juli 2023. De prijsindex van tarwe af boerderij in juli 2024 steeg tot 112 punten. Dit is gelijk aan mei 2024 en bijna 5% lager dan in dezelfde maand vorig jaar.
|
Prijsontwikkeling
De consumentenprijsindex van brood is in juli uitgekomen op 126 punten (2020=100) en daarmee nagenoeg stabiel gedurende de eerste helft van 2024. Alleen in januari dit jaar was er nog een klein dipje in het prijsniveau te zien naar 125 punten. De prijsniveaus in 2024 zijn in lijn met de prijsniveaus in 2023, maar nog steeds ruim boven het prijsniveau voor 2022 toen het rond de 100-110 punten lag. De producentenprijsindex is uitgekomen op 130 punten in mei 2024, bijna 1% hoger dan in mei 2024 en 4% hoger dan een jaar eerder.
De consumenten- en producentenprijzen zijn op korte termijn weinig gevoelig voor veranderende telersprijzen. Deze stabiliteit is te verklaren vanuit het feit dat de industrie de grondstofvoorziening en de bijbehorende prijsrisico’s afdekt met contracten. De prijs van brood was dan ook vrij stabiel en lag lang rond de 100 punten tot eind 2021. Sinds begin 2022 is dit veranderd en zijn de prijzen gaan stijgen als gevolg van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. Door de oplopende grondstof- en energieprijzen en hogere personeelskosten zijn de productiekosten in de bakkerijen afgelopen jaren gestegen. Momenteel stabiliseert dit, maar historisch gezien staan de consumentenprijsindex en de producentenprijsindex nog steeds op een hoog niveau.
Sinds de recordhoogte van 207 punten in 2022 is de tarweprijs gedaald, op basis van positieve oogstverwachtingen voor seizoen 2024-2025. Deze daling zette door tot maart dit jaar, maar daarna zijn de prijzen weer gestegen. De prijsindex van juli 2024 lag op 112 punten. Dit is gelijk aan twee maanden eerder, maar 18% hoger dan het dieptepunt in maart 2024. Ten opzichte van juli vorig jaar, is de af-boerderijprijs met 5% gedaald. De reden voor de stijgende prijzen vanaf maart 2024 is het natte voorjaar, waardoor de oogstramingen iets minder gunstig waren. Inmiddels is het oogstseizoen van start gegaan en wordt duidelijk dat de graanoogsten in Nederland en Europa matig zijn. Op basis hiervan zou je hogere graanprijzen verwachten, maar doordat Europa een netto-exporteur is, heeft het te maken met de ontwikkelingen op de wereldmarkt. Daar liggen de prijzen lager als gevolg van goede graanoogsten in Noord-Amerika. Bovendien is de graanexport uit Oekraïne goed van start gegaan en dat zorgt ook voor prijsdruk op de markt. Hoewel de prijsindex af boerderij de prijzen van Nederlandse zachte tarwe en spelt betreft en niet die van de wereldmarktprijs van harde tarwe, geven de wereldwijde ontwikkelingen wel een gematigde druk op de Nederlandse telersprijzen. Dit verklaart de daling in de telerprijsindex ten opzichte van vorig jaar.
De prijzen voor tarwe op de internationale graanmarkten naderden in maart dit jaar het niveau van de jaren voor het uitbreken van de oorlog. Dat de prijzen tussen maart en eind mei in de lift zaten, is een gevolg van zorgen over de weersomstandigheden op het noordelijk halfrond en berichten over vorstschade in delen van Rusland en Oekraïne. Sinds eind mei is er weer een dalende trend te zien in de tarweprijzen als gevolg van een zwakke internationale vraag en goede graanoogsten in Noord-Amerika. Wereldwijd ligt de productieraming voor seizoen 2024/2025 op circa 797 miljoen ton (september 2024) en eindvoorraden worden geraamd op circa 255-260 miljoen ton. Historisch gezien is dit nog steeds een laag voorraadniveau.
Keten
De keten van brood omvat 6 ketenschakels tot aan consumptie. De eerste stap in de keten is de teelt van graan of tarwe. Vervolgens wordt de tarwe tot meel gemalen in maalderijen die de baktarwe kopen via de wereldmarkt, rechtstreeks van boeren of collecteurs of via termijnmarkten. De maalderij brengt haar meel naar industriële of ambachtelijke bakkerijen die het daarna laten verpakken en distribueren naar de retail of foodservice partijen zoals supermarkten, speciaalzaken en cateringorganisaties.
Toelichting op drie niveaus;
Akkerbouwbedrijven
Het merendeel van de ruim 1 miljoen ton tarwe die jaarlijks door ca. 5600 Nederlandse akkerbouwers (CBS, 2023) wordt geproduceerd, is zachte tarwe. Deze is minder geschikt als baktarwe en wordt grotendeels benut als veevoer. Slechts ongeveer 100.000 ton van het in Nederland geproduceerde graan - vooral tarwe - wordt verwerkt door de Nederlandse maalindustrie.
Industrie
De brood- en deegwarenindustrie bestaat uit brood- en banketbakkerijen, de banket- en koekindustrie en de deegwarenindustrie. Er zijn inmiddels ruim 4300 brood- en banketbakkerijen in Nederland, ook wel warme bakkers genoemd (CBS, 2023). Dit is een behoorlijke stijging ten opzichte van het jaar 2007 (start van de CBS-reeks) toen het er nog ca. 2500 waren. Industriële bakkerijen produceren het brood voor de supermarkten. Het volume dat zij produceren is groot, maar hun aantal is klein en de markt is geconcentreerd. Twee Nederlandse industriële bakkerijen produceren 40 tot 60% van het brood en banket. Meel wordt vaak rechtstreeks gekocht bij maalderijen. Tot 2018 was Meneba de grootste maalderij in Nederland met een marktaandeel van 65%. In 2018 is Meneba overgenomen door het Belgische Dossche Mills, een van de grootste maalderijen van Europa. Daarnaast kent Nederland twee middelgrote maalderijen en een aantal kleinere. De maalderijen importeren gezamenlijk rond de 80% van de tarwe, voornamelijk uit Frankrijk en Duitsland. De top vijf leveranciers van bakkerijgrondstoffen (in willekeurige volgorde) zijn Zeelandia, Beko, Koopmans Meel, Meneba/Dossche Mills en Bakeplus.
Afzet
Hoewel warme bakkers in populariteit groeien, wordt het merendeel van het brood, ruim 80%, nog altijd verkocht in de supermarkten.
Prijsvorming
Ten opzichte van de prijzen af boerderij zijn de consumentenprijzen en producentenprijzen stabiel. Industriële bakkerijen hebben vaak langlopende relaties met supermarkten, door de complexiteit van het productieproces en de specificaties van hun afnemers. Soms worden meerjarige contracten opgesteld. Prijzen worden daarin niet vastgelegd. De grondstoffen bestaan behalve uit meel, uit ingrediënten als oliën en vetten, suiker, eieren, en enzymen of halffabricaten (mixen) en broodverbetermiddelen. Ook prijsontwikkelingen in deze ketens beïnvloeden de producentenprijs. De beurs van Rouen is een belangrijk ijkpunt voor de prijs waarvoor industriële bakkerijen tarwe inkopen. Zij stellen contracten op met maalderijen om hoeveelheden af te dekken. De graanprijs af boerderij fluctueert van jaar tot jaar en is sterk afhankelijk van de vraag- en aanbodontwikkelingen op de mondiale markt. Het weer heeft grote invloed. De graanprijs bestaat uit een basisprijs en toeslagen voor kwaliteit.
|
| Referenties |
- Gegevens over de PPI 2012-heden van CBS Statline (Indices van laatste 5 maanden zijn voorlopige gegevens). Basisjaar in deze monitor is 2020.
- Gegevens over de gebruikte PPI 2005-2012 van CBS Statline. Basisjaar in deze monitor is 2020.
- Gegevens over de gebruikte CPI 2000-heden van CBS-Statline (indices van de laatste maand zijn voorlopige gegevens). Basisjaar in deze monitor is 2020.
|
Meer informatie |
 | Toelichting indicator |
| Thema omschrijving |
| Beleidsinformatie |
| Archief |
|
Naar boven
 | Loading… |
|
|