| Actuele voedselprijzen - Aardappel |
Dalende consumentenprijzen, telerprijzen weer in de lift
|
18-3-2025
|
De consumentenprijsindex van aardappelen is in januari 2025 uitgekomen op 121 punten (2020=100). Dat is ruim 2% hoger dan in november 2024 en 5% lager dan in januari 2024. De prijsindex af boerderij is gestegen met ruim 20% naar 209 punten begin dit jaar. Dit niveau ligt ruim 10% hoger dan in januari 2024. De prijsindex van de verwerkende industrie kwam in januari 2025 uit op 164 punten, een kleine 1% hoger dan in november 2024 en ruim 4% hoger dan dezelfde maand vorig jaar.
|
Prijsontwikkeling
De consumentenprijsindex van aardappelen is in januari uitgekomen op 120 punten (2020=100). Dat is 5% lager dan in november 2024 en ruim 2% hoger dan in januari 2024. De licht dalende trend sinds de oogst in juli/augustus houdt nog aan in de consumentenprijs. Deze trend toont dat de consumentenprijsindex de stijgende trend in af-boerderijprijzen volgt met een kleine vertraging en een sterk gedempt effect.
De prijsindex af boerderij is gestegen naar 209 punten (2020=100), een stijging van ruim 20% ten opzichte van november 2024. De beperkte hoeveelheid aardappelen die nu uit voorraadschuren wordt gehaald keert de dalende trend in de prijzen van de afgelopen maanden na de recordhoogte van 426 punten in juli dat jaar. Elk jaar is het seizoenspatroon van dalende prijzen na de oogst in juli/augustus en stijgende prijzen vanaf december/januari zichtbaar. Het nieuw plantseizoen is inmiddels van start gegaan en het verloop hiervan zal bepalen in hoeverre verdere prijsstijgingen zullen volgen. Naar verwachting zullen de af-boerderijprijzen op een hoger niveau blijven in de komende jaren. Dit komt door hogere kosten van de aardappelteelt als gevolg van klimaatrisico’s waarvoor de telers gecompenseerd moeten worden.
De totale productie van de Nederlandse consumptieaardappeloogst in 2024 komt uit op 3,3 miljoen ton. Dat is lager dan de 3,6 miljoen ton die het CBS in oktober had genoemd in de voorlopige oogstraming. In totaal is er in 2024 circa 50,000 ton minder geoogst dan in 2023, voornamelijk doordat de opbrengsten per hectare achterbleven. Gemiddeld is er 43,3 ton consumptieaardappelen per hectare geoogst. Dat is 3,4% lager dan in 2023 en 7,7% lager dan het vijfjarig gemiddelde. Het grotere areaal kon de terugloop in opbrengst per hectare niet compenseren.
De verwachting is dat er toenemende druk op de aanbodzijde van aardappelen zal blijven, met name in Nederland en België. Deze druk wordt veroorzaakt door de sterke vraag naar landbouwgrond (deels voor andere activiteiten), strengere regelgeving, duurzaamheidseisen vanuit verwerkers en supermarkten en klimaatverandering die leidt tot extreme weersomstandigheden, verzilting en hogere ziektedruk. Daar staat tegenover dat Frankrijk in 2024 een recordoogst van 7,6 miljoen ton aardappelen had, voornamelijk als gevolg van uitbreiding van het areaal. Ook in Duitsland is het areaal uitgebreid, wat leidt tot een totale areaaluitbreiding van deze vier landen van 7% naar circa 560 duizend hectare. De areaaluitbreiding is noodzakelijk om aan de toenemende vraag naar grondstof van de nieuwe fritesfabrieken in Noord-Frankrijk te voldoen.
De Franse aardappelteelt en -industrie is hiermee ingesprongen op de sterk groeiende wereldwijde vraag naar met name industrieaardappelen van de horeca en fastfood in opkomende economieën.
De prijsindex van de verwerkende industrie in Nederland kwam in januari 2025 uit op een hoog niveau van 164 punten, een kleine 1% hoger dan in november 2024 en ruim 4% hoger dan dezelfde maand vorig jaar. De Nederlandse aardappelverwerkende industrie verwerkte over de afgelopen 12 maanden (januari 2024 - januari 2025) een krappe 3,9 miljoen ton aardappelen, zo blijkt uit de verwerkingscijfers die de Vereniging voor de Aardappelverwerkende industrie publiceerde. Dit getal ligt iets onder het niveau van dezelfde periode vorig jaar (ruim 3,9 miljoen ton), wat is te verklaren vanuit de beperkte beschikbaarheid van aardappelen. Naast de groeiende vraag, spelen de hogere productiekosten ook een rol in de opwaartse prijstrend. De verwachting is dan ook dat de industrieprijs hoog zal blijven.
Toelichting op drie niveaus;
Akkerbouwbedrijven
Het aantal bedrijven dat consumptieaardappelen teelt, varieert tussen de 6.500 en 7.000 (CBS). Mede vanwege de noodzakelijke vruchtwisseling verbouwen de aardappeltelers ook andere gewassen. Zij produceren jaarlijks gemiddeld 3,7 miljoen ton consumptieaardappelen. Consumptieaardappelen worden gepoot in het voorjaar en geoogst vanaf juni tot november. Aardappelen worden direct na de oogst afgeleverd of op de boerderij in bewaarplaatsen bewaard en op afroep geleverd. Aardappelen kunnen afhankelijk van ras en kwaliteit tot aan juni-juli bewaard worden, maar bewaren leidt tot gewichtsverlies en soms ook kwaliteitsverlies.
Industrie en handel
Het aantal bedrijven dat verse aardappelen voor de tafelaardappel markt bewerkt (sorteert, wast, verpakt) neemt af en ligt op circa 60 (NAO, 2021). De 5 à 8 grotere verpakkingsbedrijven hebben een belangrijk deel van de binnenlandse handel in handen. Daarnaast zijn er ook telers die zelf wassen, verpakken en soms ook transporteren.
Binnen de verwerkende industrie van consumptieaardappelen (niet-tafelaardappelen) zijn er vier grotere bedrijven die 95% van het volume verwerken. Ze opereren mondiaal en hebben meerdere productielocaties in binnen- en buitenland. De aardappelverwerkende industrie verwerkt 65% van de Nederlandse consumptieaardappelen. Dat is twee derde van het totaal van de ca. 4 miljoen ton aardappelen die de industrie verwerkt. Een derde deel wordt geïmporteerd.
Afzet
Van de niet-tafelaardappelen uit het segment consumptieaardappelen wordt ongeveer 85% van de aardappelproducten (voornamelijk friet) diepgevroren geëxporteerd, circa 70% binnen Europa en 30% buiten de EU (Vereniging voor de Aardappelverwerkende Industrie, VAVI). De voortdurende groei van de export naar onder andere Azië maakt dat verwerkende bedrijven hun capaciteit uitbreiden.
Het grootste deel van de Nederlandse aardappelconsumptie bestaat uit verwerkte aardappelproducten, veelal diepvriesproducten. Een klein deel van de aardappelconsumptie is de consumptie van de ‘tafelaardappel’, die zonder verwerking (met uitzondering van bewerking in de vorm van sorteren, wassen en verpakken) wordt verkocht. Het aandeel van de consumptie van de tafelaardappel wordt de laatste jaren steeds kleiner doordat consumenten steeds minder vaak en kleinere hoeveelheden verse aardappelen kopen. Naar schatting ligt het niveau nu op ca. 275.000 ton per jaar. Ca. 80% van deze consumptie wordt gekocht in de supermarkt. De verkoop van verpakte koelverse aardappelproducten in supermarkten ligt op 60.000 ton per jaar, wat overeenkomt met 95% van de totale verkopen van dit producttype.
Een klein deel van de binnenlandse behoefte aan tafelaardappelen bestaat uit import die vooral plaatsvindt in het vroege voorjaar als de binnenlandse voorraden opraken of kwalitatief minder worden. Deze geïmporteerde vroege tafelaardappelen komen uit zuidelijke lidstaten zoals Spanje, Portugal, Italië en Malta.
Prijsvorming
Tafelaardappelen worden voor het grootste deel verhandeld op de vrije markt of spotmarkt. De consumentenprijs van tafelaardappelen volgt de prijsontwikkeling in de aardappelmarkt af boerderij. In de CPI zijn de uitslagen zijn kleiner. Dit komt doordat de aardappel maar een deel van de consumentenprijs vormt.
Verwerkte aardappelen worden veelal geleverd op contractbasis. Om een belangrijk deel van hun grondstofvoorziening zeker te stellen, bieden verwerkers en handelaren voorafgaand aan het teeltseizoen contracten aan. Ongeveer 75-80% van de aardappelen die de verwerkende industrie verwerkt, wordt vooraf gecontracteerd. De prijzen in deze contracten liggen dus vast en kunnen alleen wat stijgen door toenemende bewaarvergoedingen gedurende het afleverseizoen. Doordat verwerkers aardappelen op contract inkopen, kunnen ze relatief stabiele verkoopprijzen hanteren. Producentenprijzen zijn daardoor aanzienlijk minder volatiel dan de vrije af-boerderijprijzen.
Op de vrije markt worden naast tafelaardappelen ook de ‘overtonnen’ aardappelen (de aardappelen die boven de gecontracteerde volumes door de teler meegeleverd moeten worden) verhandeld. Op deze vrije markt worden de prijzen bepaald door vraag en aanbod in de belangrijkste aardappellanden in Noordwest-Europa: Nederland, Frankrijk, Duitsland en België. De spotmarktprijs kan heel volatiel zijn doordat een relatief klein deel van het geoogste volume via deze markt wordt verhandeld en daardoor oogstprognoses en slechte weersomstandigheden een vrij groot effect hebben op de prijsvorming op de vrije markt
|