| Actuele voedselprijzen - Zuivel |
Hogere consumenten- en af-boerderij prijzen, stabilisatie producentenprijzen
|
18-3-2025
|
De consumentenprijsindex van zuivel is in januari 2025 geëindigd op 132 punten (2020=100), een stijging met bijna 2% ten opzichte van november 2024. De producentenprijsindex (PPI) is gestabiliseerd op 132 punten. De prijsindex af boerderij is op 162 punten uitgekomen, een stijging van ruim 2%.
|
Prijsontwikkelingen
De consumentenprijsindex van zuivel is in januari 2025 met 2% gestegen naar 132 punten (2020=100) ten opzichte van november 2024. De consumentenprijsindex van zuivel is nog steeds hoog en ligt op het niveau van eind 2022. Het lijkt erop dat de gestegen zuivelprijzen nog steeds doorvertaald worden in de consumentenprijs. De consumentprijs reageert minder snel op prijsveranderingen dan de af-boerderijprijs, bijvoorbeeld doordat verwerkers en handelspartijen contracten voor een bepaalde tijd afsluiten. De consumentprijsindex daalde over 2024 met 2%, maar gemiddeld nam de producentenprijsindex met 3% toe over deze periode en nam de index van af-boerderijprijzen met 6% toe. Dit geeft de dynamiek tussen de verschillende indexen goed weer.
De afzonderlijke zuivelproducten laten sterke verschillen zien. Tussen mei 2023 en november 2023 daalde de prijs van verse halfvolle en magere melk het sterkst van alle zuivelproducten, met 14%. In 2024 toont de prijs van verse halfvolle en magere melk herstel van deze grote daling. Tot en met januari 2025 nam de index verder toe en ligt op niveau van juli 2023. De prijsindex van kaas is in 2024 geleidelijk opgelopen en deze stijging zette zich voort in januari 2025. De prijsindex van yoghurt is in 2024 geleidelijk met 9 punten opgelopen. In januari 2025 is er wel een kleine correctie op deze index opgetreden. De prijsindex van houdbare melk is in 2024 in eerste instantie gedaald, maar laat in december een sterk herstel zien, die zich in januari 2025 doorgezet heeft.
De producentenprijsindex voor zuivel is in januari 2025 gestabiliseerd op 132 punten. De buitenlandse producentenprijsindex ligt op een lager niveau dan de binnenlandse. Sinds november 2023 is het verschil tussen deze indices opgelopen. De buitenlandse prijsindex blijft min of meer stabiel, terwijl de binnenlandse prijsindex flink toeneemt. In 2024 bedraagt het verschil gemiddeld 9 punten in het voordeel van de binnenlandse producentenprijsindex.
De prijsindex af boerderij is in januari uitgekomen op 163 punten. Dat is een stijging van bijna 2% sinds november 2024. De melkaanvoer ligt volgens ZuivelNL in Nederland in januari 2025 bijna 2% lager ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. EU-breed is de melkaanvoer in 2024 bijna 1% hoger dan vorig jaar. Dit kan ook verklaren waarom de producentenprijs buitenland lager ligt. De Nederlandse melkveehouderij ondervindt nog steeds de gevolgen van de afbouw van de derogatie. In 2025 mogen melkveehouders minder stikstof uit dierlijke mest aanwenden dan in 2024. Dit zorgt voor een grotere druk op de mestmarkt, waardoor meer melkveehouders problemen kunnen gaan ondervinden bij het afzetten van de mest. Een gevolg hiervan zou kunnen zijn dat er meer melkveehouders stoppen en/of er een kleinere veestapel komt. Op dit moment hebben volgens RVO 449 melkveebedrijven een aanvraag ingediend om het bedrijf te beëindigen. Bij gemiddeld 100 melkkoeien op een bedrijf zou dit in theorie een daling van de melkkoeienstapel met bijna 45.000 melkkoeien kunnen betekenen. Dit kan gevolgen hebben voor de Nederlandse melkproductie. Zuivelafnemers willen graag hun volumes op peil houden en zijn bereid om hun leveranciers en/of leden een goede melkprijs te bieden. De melkprijs die melkveehouders in 2024 hebben ontvangen lag op een hoog niveau, maar begin in januari 2025 hebben de meeste zuivelverwerkers hun melkprijs verlaagd. De zuivelmarkt blijft optimistisch en het krappe aanbod zorgt voor hoge prijzen. Vooral de boterprijs ligt op een hoog niveau, maar er is veel onzekerheid door geopolitieke spanningen en een mogelijk handelsconflict tussen de EU en de VS.
Keten
Het merendeel van de zuivelproducten wordt door consumenten in Nederland in het supermarktkanaal gekocht. Supermarkten kopen melk en zuivelproducten van de zuivelindustrie, die daarnaast ook een aanzienlijk deel exporteert. Ook wordt consumentenzuivel geïmporteerd. De Nederlandse industrie wordt nagenoeg volledig beleverd door de Nederlandse melkveehouders. Er vindt nauwelijks import van rauwe melk plaats.
Melkveehouderij
In 2022 waren er in Nederland circa 14,7 duizend bedrijven met melk- en kalfkoeien, die gezamenlijk 13,8 miljard kg melk afleveren aan de Nederlandse zuivelindustrie; een relatief klein deel wordt achtergehouden op boerderijen en daar verwerkt (op basis van cijfers van het CBS).
Industrie
In 2022 telde de Nederlandse zuivelindustrie 26 ondernemingen die in totaal 52 productielocaties hebben met een capaciteit groter dan 10 miljoen kg (ZuivelNL). Ongeveer 90% van de gecollecteerde melk wordt verwerkt door vijf coöperaties. Het overgrote deel van de rauwe melk wordt verwerkt in kaas (circa 57%) en melkpoeder (circa 13%).
Afzet
Circa 30% van de zuivelproductie blijft in Nederland, 45% wordt binnen de EU afgezet en met name in Duitsland, België en Frankrijk. De Nederlandse zuivelsector is internationaal georiënteerd: het saldo van de handelsbalans bedraagt 4,1 miljard euro. Ongeveer een kwart van de geëxporteerde zuivel verlaat de EU, waarbij China, de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk de drie belangrijkste afzetlanden zijn buiten de EU (ZuivelNL).
De Nederlandse afzetmarkt is overzichtelijker dan de wereldmarkten als het gaat om de opererende zuivelaanbieders en afnemende partijen. Vóór de coronacrisis werd driekwart van de zuivelproducten in Nederland via de retail verkocht en een kwart via de horeca en andere kanalen. Het totaal aan consumentenbestedingen aan zuivel in alle verkoopkanalen voor voedsel in Nederland wordt geraamd op ruim 7 miljard euro (op basis van de Monitor Duurzaam Voedsel 2022). Op de Nederlandse retailmarkt zijn de inkooporganisaties van supermarkten Ahold Delhaize (37% marktaandeel), Jumbo (21% marktaandeel) en Superunie (26% gezamenlijk marktaandeel van aangesloten winkelformules) de belangrijkste afzetpartijen voor de zuivelindustrie. Naast de Nederlandse zuivelondernemingen richt zich een aantal vooral grotere Europese zuivelondernemingen op de Nederlandse consument. Het aandeel van deze ondernemingen is relatief klein door een groot competitief voordeel van de Nederlandse ondernemingen.
Op de internationale markten, en met name buiten de EU, zijn zuivelgroothandels (intermediairs) belangrijke afzetpartijen. Zuivelondernemingen uit Nieuw-Zeeland en Australië, Noord-Amerika, andere zuivelondernemingen uit Europa en lokale zuivelondernemingen opereren vaak tegelijkertijd in dezelfde landen als de Nederlandse zuivelondernemingen.
Prijsvorming
In de zomermaanden is er een groter aanbod van melk dan in de wintermaanden. Met toeslagen en heffingen worden boeren aangemoedigd om meer in de winter te leveren. De omvang van de productie is tot april 2015 beperkt geweest door de quotering in het kader van het EU-zuivelbeleid. Per 1 april 2015 zijn de quota komen te vervallen. De prijsondersteuning vanuit het Europees landbouwbeleid is al eerder grotendeels vervangen door directe betalingen.
De prijs die de melkveehouder voor melk ontvangt bestaat uit een aantal componenten. In het geval van FrieslandCampina is het een garantieprijs, de jaarlijkse prestatietoeslag en de uitgifte van ledenobligaties-vast. Melkveehouders die niet aangesloten zijn bij een coöperatie, leveren melk op basis van contracten met de particuliere zuivelindustrie. Vaak wordt de melkprijs van de coöperaties gebruikt als een referentie. Het resultaat van de Nederlandse zuivelondernemingen is afhankelijk van hun prestatie op de binnenlandse en buitenlandse markten. Prijsontwikkelingen in binnen- en buitenland sluiten niet altijd op elkaar aan door verschillen in marktdynamiek. Verschillen in kwaliteit, duurzaamheidseisen en in soorten gevraagde zuivelproducten in binnen- en buitenland spelen hierbij een belangrijke rol.
De voorwaarden en prijzen van zuivelproducten in Nederland komen tot stand via bilaterale contractonderhandelingen tussen zuivelondernemingen en (Nederlandse) supermarkten.
|