4.1 Inleiding
Dit hoofdstuk beschrijft de ontwikkelingen van de export en import van Nederland in 2021 aan de hand van de 24 landbouwgoederenhoofdstukken en de groep overige landbouwgoederen. Deze laatste groep bestaat uit individuele producten die uit andere hoofdstukken van de handelsstatistieken komen, maar wel tot de landbouw worden gerekend. De landbouwgoederenhoofdstukken, veelal gegroepeerd naar productgroep, zijn hieronder per paragraaf gerangschikt naar afnemend aandeel in de exportwaarde, uitgezonderd de overige landbouwgoederen die niet in de eerste 24 hoofdstukken vallen. Deze worden als laatste beschreven. De landbouwgerelateerde goederen zoals kasmaterialen en landbouwmachines komen in het volgende hoofdstuk aan bod.
Met een aandeel van ruim 9,7% in de landbouwexportwaarde was de productgroep zuivel en eieren het grootste exportproduct in 2022. Sierteelt volgde dit jaar met 9,4%, vlees, groenten en fruit zijn ook productgroepen die veel werden geëxporteerd. Deze top vijf van goederengroepen is goed voor 41% van de totale landbouwexport. Bij de import was het aandeel van de natuurlijke oliën en vetten het hoogst met bijna 12%, gevolgd door fruit (bijna 9%), overige landbouwgoederen, dranken en zuivel en eieren. Samen is de top vijf van deze goederengroepen goed voor 42% van de totale import van landbouwgoederen. In bijlage 4 zijn gedetailleerde lijsten van productgroepen en landen te vinden. In paragraaf 4.27 wordt een nadere toelichting gegeven op de landbouwverdiensten.
4.2 Zuivel en eieren: melkprijs stuwt export naar extreme waarde
In 2022 bedroeg de export van zuivel en eieren 11,9 mld. euro, 34,6% meer dan in 2021 (tabel 4.1). De importwaarde bedroeg in 2022 nagenoeg de helft van de exportwaarde, namelijk 5,9 mld. euro. De groei van de import bedroeg ruim 33,3%. De groei van zowel de exportwaarde als importwaarde is enorm.
De exportwaarde van kaas, het belangrijkste product uit deze productgroep steeg met 31,6%, de exportwaarde van eieren nam toe met 14% terwijl andere producten uit deze productgroep zoals melk, wei-producten en boter gezamenlijk met bijna 40% toenamen.
Naar nagenoeg alle exportlanden steeg de exportwaarde. Ook naar de top drie landen steeg de export sterk. Zo nam de export naar Duitsland met 28% toe. De export van kaas steeg met 27% tot 1,5 mld. euro, een stijging van 320 mln. euro. Vooral de export van overige zuivelproducten steeg. De groei bedroeg daar een kleine 35% met een toename van 355 mln. euro. Ook de exportwaarde van eieren groeide. Deze groei was ten opzichte van andere productgroepen nog beperkt met ruim 15%, een groei van 63 mln. euro tot 471 mln. euro. Duitsland is en blijft, met bijna 80% van de ei-export, de belangrijkste bestemming voor eieren en eiproducten. De exportwaarde naar België groeide zelfs met 54%. Ook hier was vooral de productgroep waar melk, wei-producten, yoghurt en boter in zitten verantwoordelijk voor de sterkste toename. De exportwaarde nam toe met bijna 70%. De kaasexport groeide met 33% en de ei- en eiproducten-export steeg met ruim 40%. Ook naar Frankrijk zitten alle groeipercentages in de dubbele cijfers. Ook hier was het vooral de overige groep producten die de groei veroorzaakte. De groep met producten zoals wei, yoghurt en boter steeg 55% en groeide daardoor met 245 mln. euro. De groei naar Frankrijk van kaasproducten was met 25% wat onder het gemiddelde groeipercentage. De exportwaarde groeide met ruim 100 mln. euro naar 523 mln. euro in totaal.
De belangrijkste handelslanden als het gaat om zuivel en eieren zijn ook bij de import Duitsland en België. Ierland is voor Nederland een belangrijker land dan Frankrijk (plek vier) qua import waardoor dat land op plek drie staat qua importwaarde. De import uit Ierland in Nederland steeg vooral bij de import van kaas. Een toename van 71% zorgde voor een totale importwaarde van kaas van 169 mln. euro. Cheddar is één van de goederen waarvan, via deze route, de import sterk toenam. Zowel qua volume als prijs was er een toename waarneembaar. Opvallend genoeg liet de importwaarde uit België voor eieren en voor kaas een daling zien. Dit werd gecompenseerd door een sterke toename van overige zuivelproducten. Die namen toe met 37% tot 725 mln. euro. De import vanuit Duitsland, het belangrijkste importland, steeg in alledrie de productgroepen. Van de belangrijkste productgroep, de overige zuivelproducten, nam de importwaarde toe met ruim 400 mln. euro. De toename van 37% was net iets minder groot dan voor die van kaas (43%). Maar omdat deze groep een lagere waarde heeft, nam deze absoluut gezien minder toe (210 mln. euro naar bijna 700 mln. euro). De export van ei- en eierproducten nam met 22% toe tot bijna 131 mln. euro, een toename van bijna 24 mln. euro.
De melkproductie zal naar verwachting uiteindelijk met 1% toenemen (barometer agrarische sectoren, 2022), na een eerdere lichte daling. De Europese productie was wat lager (-0,6%) tot en met augustus maar dat kan deze uitschieter niet geheel verklaren. Uiteraard worden prijzen bepaald door de wereldmarkt. Op deze wereldmarkt is wel zichtbaar dat een aantal grote producenten minder produceren. Zo is de productie in Nieuw-Zeeland en Australië lager en ook in de Verenigde Staten en Argentinië is er geen groei, eerder een stabilisatie dan wel lichte daling. Daarnaast wordt er aangegeven dat er een lage voorraad is en de vraag elk jaar 1% à 2% toeneemt. Melkverwerkers zoeken naar aanvoer om de grondstofpositie naar de toekomst toe veilig te stellen, dit zorgde ook voor prijsstijgingen.
Daarnaast zorgen de gestegen kosten in de verwerkingsfase, denk aan energie voor bijvoorbeeld het drogen van melk, voor hogere kosten.
Daarnaast zorgt de oorlog in Oekraïne ervoor dat minder ei-producten op de EU-markt beschikbaar komen. Hoewel deze producten vooral in de voedselindustrie worden gebruikt, zorgt dit samen met de vogelgriep (die het gehele jaar aanhield) voor een sterk gekrompen aanbod. Prijsverhogingen zijn hiervan het gevolg.
Tabel 4.1 Nederlandse handel in zuivel en eieren (GN-04) |
| Totale exportwaarde (mld. euro) | 11,9 | 34,6 | | Waarvan van Nederlandse makelij | 79% | | | Aandeel in de landbouwexport | 9,7% | | | Totale importwaarde (mld. euro) | 5,9 | 33,3 | | Aandeel in de landbouwimport | 6,7% | | | Belangrijkste exportbestemmingen (mln. euro) | | | | Duitsland | 3.361 | 28 | | België | 1.793 | 54 | | Frankrijk | 1.216 | 41 | | Belangrijkste herkomstlanden import (mln. euro) | | | | Duitsland | 2.338 | 38 | | België | 1.065 | 23 | | Ierland | 544 | 14 |
4.3 Sierteeltproducten: daling exportwaarde sierteelt na extreem goed 2021
In deze paragraaf komen onder andere bloembollen, boomkwekerijproducten, snijbloemen en (kamer)planten aan bod. De export van sierteeltproducten nam in 2022 met ongeveer 4% af tot 11,5 mld. euro (tabel 4.2). Dit jaar is dus de sierteelt niet meer het grootste exportproduct van Nederland. Van de export ging 26% naar Duitsland, 12% naar het Verenigd Koninkrijk en 9% naar Frankrijk. Heel veel van deze productgroep is van Nederlandse makelij, namelijk 85%.
De exportwaarde naar Duitsland daalde met 6% en naar het Verenigd Koninkrijk met 19%. Naar Frankrijk daalde de exportwaarde met 14%.
Vorig jaar piekte de sierteeltexport. Door corona bleven toen veel consumenten thuis en dat zorgde voor een sterke toename van de vraag, mede door thuisgebruik, naar snijbloemen en kamerplanten, tuinplanten en bomen. Hoe anders is de situatie eind 2022. Door gestegen energieprijzen, die sinds het najaar van 2021 stegen en in 2022 door het uitbreken van de oorlog in Oekraïne tot ongekende hoogte stegen, reduceren telers hun productie vanwege het onrendabel worden van hun teelt. Door bestaande (gas)contracten werden de gevolgen nog enigszins gedempt. Maar uiteindelijk zullen alle telers met deze nieuwe situatie moeten omgaan. Of dat gaat lukken, is de vraag. Want ondanks dat de productie krimpt, steeg de gemiddelde prijs op de bloemveilingen niet of nauwelijks. Eén van de oorzaken zou kunnen zijn dat de hoge inflatie consumenten beweegt andere keuzes te maken bij het uitgeven van hun geld. Luxe goederen zoals bloemen en planten kunnen daar de dupe van worden.
Door het krappe aanbod kunnen bloemenhandelaren hun orders soms lastig invullen. Door het krappe aanbod zijn handelaren in het buitenland op zoek naar vervangende goederen. De gestegen kosten van energie spelen ook bij handelaren een rol. Zo wordt veel energie gebruikt voor de koelcellen en zijn de brandstofkosten voor de vrachtwagens, die de goederen exporteren, gestegen. Daarnaast kampen deze ondernemers met gestegen kosten voor karton en papier waarmee de bloemen worden ingepakt. Het passagiersvervoer per vliegtuig heeft zich enigszins hersteld, waardoor de kosten hiervan daalden en de vrachtcapaciteit is vergroot. Veel bloemen worden via passagiersvluchten geïmporteerd en vanaf Nederland ook weer geëxporteerd. Voor een klein deel is dit naar verre bestemmingen.
De oorlog en sancties naar aanleiding van de oorlog tussen Oekraïne en Rusland zorgde voor onrust op de afzetmarkt. Rusland is voor bloemen in het algemeen en voor chrysanten in het bijzonder een belangrijke afzetmarkt.
Voor bloembollen was het al met al een best redelijk jaar, de export van leliebollen naar onder andere China herstelde en de bollenbroei, de grootste afnemersgroep naast de institutionele markt, ondervond vooralsnog iets minder de gevolgen van de energiecrisis. De teelt van broeitulpen is vrij kort is en niet al te intensief, vergeleken met andere snijbloemen. Hierdoor bleef de inkoop van deze groep op peil.
Nederland importeert uit Kenia, Duitsland en Italië ook veel sierteeltproducten. Deze stroom bestaat vooral uit snijbloemen die via de Duitse luchthavens uit andere delen van de wereld ingevlogen worden. Afhankelijk van de beschikbaarheid van vrachtruimte, tarieven, beschikbare slots kiest men voor luchthavens als Schiphol, Frankfurt, Luik of Brussel om de producten naar de Europese tussenhandel te vervoeren. Vervolgens worden deze naar Nederlandse veilingen getransporteerd om daar verkocht te worden. Daarnaast is er in de buurlanden ook veel kweek van perkgoed en boomkwekerijproducten. Van die planten kwam minder vanuit Duitsland, door gestegen vervoerskosten en lagere vraag, de grens over. Italië kweekt een specifiek assortiment tuinplanten, en beschikt over een aanvullend assortiment snijbloemen.
Tabel 4.2 Nederlandse handel in sierteeltproducten (GN-06) |
| Totale exportwaarde (mld. euro) | 11,5 | -3,7 | | Waarvan van Nederlandse makelij | 85% | | | Aandeel in de landbouwexport | 9,4% | | | Totale importwaarde (mld. euro) | 2,4 | -5,5 | | Aandeel in de landbouwimport | 2,8% | | | Belangrijkste exportbestemmingen (mln. euro) | | | | Duitsland | 3.016 | -6 | | Verenigd Koninkrijk | 1.395 | -19 | | Frankrijk | 989 | -14 | | Belangrijkste herkomstlanden import (mln. euro) | | | | Kenia | 384 | 12 | | Duitsland | 316 | -16 | | Italië | 196 | 3 |
4.4 Vlees: exportwaarde groeit 17,5%, import stijgt 39%
Nederland exporteerde in 2022 voor 11 mld. euro aan vlees en eetbare slachtbijproducten, dat is 17,5% meer dan in 2021 (tabel 4.3). De importwaarde steeg met bijna 39% maar is slechts de helft van de exportwaarde. Uit zowel Duitsland, België als Polen importeerde Nederland meer waarde aan vlees dan vorig jaar. De exporttoename van was ook terug te vinden in de belangrijkste exportbestemmingen. De exportwaarde naar Duitsland steeg met ruim 20%, ongeveer net zo veel als die naar het Verenigd Koninkrijk. De stijging naar Frankrijk was zelfs 42%.
De vleesexportwaarde is 9% van de totale export van landbouwgoederen en doet derhalve weinig onder voor en zuivel en eieren en de sierteelt.
De drie belangrijkste vleessoorten zijn vlees van runderen en kalveren, varkensvlees en kippenvlees. Afhankelijk van prijszetting en beschikbaarheid hebben deze vleessoorten globaal een aandeel in de export van 25 tot 30%. De resterende 15-20% bestaat uit vlees van andere dieren zoals schapen, geiten, konijnen en paarden, of uit restproducten.
De rundvleesproductie in Nederland wordt gematigd door de hoge melkprijzen. Hierdoor blijven runderen langer op het bedrijf. Uiteindelijk zijn er meer slachtingen maar tegen een lager karkasgewicht, deels door droogte en hoge voerkosten. Daarnaast is het aanbod op de wereldmarkt krap. Met name het aanbod in Frankrijk en Duitsland is lager. Hierdoor zijn de slachtprijzen hoog (Europese Commissie, 2022).
De aanhoudend hoge voerkosten en de Afrikaanse varkenspest blijven de Nederlandse en EU-varkensvleesproductie ontmoedigen. Ook staan ondernemers onder druk door de alsmaar toenemende milieu-eisen. Hierdoor is de totale EU-productie dalende, vooral in Duitsland. De hoge voerprijs zorgt soms dat gemengde bedrijven daar het voer verkopen in plaats van dieren houden. Hierdoor zijn inkoopkosten van slachterijen hoger, ook in Nederland. De uitvoer naar China is sterk afgenomen en staat niet meer in de top 3. De eigen varkensproductie is daar deels weer toegenomen. Ondanks dat blijft China een grote markt voor delen van geslachte dieren die in Europa niet worden geconsumeerd. Meer informatie over de varkensketen leest u hier. Meer informatie over de pluimveesector en de export kunt u hier lezen.
Ook de pluimveehouders kampen met hoge voerkosten en ziektedruk. De vogelgriep blijft zijn tol eisen en diverse bedrijven zijn geruimd. Het aantal slachtingen groeide dan ook. Europees is de productie dalende. Vooral in Frankrijk is het aantal dieren verminderd. De export wordt belemmerd door enkele restricties aangaande de vogelgriep, terwijl er vrijstellingen zijn voor Oekraïne als het gaat om importen naar de EU. De vraag steeg door opheffing van restricties voor foodservice en horeca, die vorig jaar nog golden. Per saldo zijn de handelsprijzen fors hoger door gestegen prijzen voor grondstoffen die worden doorberekend, lagere productie en hogere vraag.
Tabel 4.3 Nederlandse handel in vlees (GN-02) |
| Totale exportwaarde (mld. euro) | 11 | 17,5 | | Waarvan van Nederlandse makelij | 73% | | | Aandeel in de landbouwexport | 9,0% | | | Totale importwaarde (mld. euro) | 5,5 | 38,7 | | Aandeel in de landbouwimport | 6,3% | | | Belangrijkste exportbestemmingen (mln. euro) | | | | Duitsland | 2.245 | 22 | | Verenigd Koninkrijk | 1.291 | 21 | | Frankrijk | 1.175 | 42 | | Belangrijkste herkomstlanden import (mln. euro) | | | | Duitsland | 1.215 | 13 | | België | 653 | 20 | | Polen | 639 | 56 |
4.5 Dranken: groei export en import
De exportwaarde van dranken was met 8,1 mld. euro in 2022 26,5% hoger dan in 2021 (tabel 4.4). De belangrijkste exportproducten zijn bier, mineraalwater, sterke dranken en andere niet-alcoholische dranken. Ook ethylalcohol (al dan niet) gedenatureerd, vloeistoffen die ook bruikbaar zijn voor ontsmettings- en reinigingsmiddelen, vallen onder deze handelsgroep.
De exportwaarde van deze productgroep is in 2022 zo’n 6,7% van de totale landbouwexport. De import van dranken steeg qua percentage met een derde tot 6,6 mld. euro. Duitsland en België staan zowel in de top 3 van de import- als van de exportwaarde. Beide stromen namen toe. Ook de export naar de Verenigde Staten nam toe. Door een sterke dollar waren de goederen uit euro landen aantrekkelijk.
Een stimulans voor de horeca dit jaar was dat de restricties met betrekking tot corona werden opgeheven. Maar de ene crisis werd vervangen door de andere. Ook de drankenindustrie ging gebukt onder stijgende kosten in 2022. Niet alleen de grondstoffen voor de dranken zoals hop en granen stegen in prijs maar ook energie om fabrieken te laten draaien werd duurder. Ook glas, ander verpakkingsmateriaal zoals karton, etiketten, pallets werd duurder. Al deze kosten worden ook wel ‘de droge kosten’ genoemd. Ook de toegenomen transportprijzen noodzaakte bedrijven prijsverhogingen door te voeren.
Naast gestegen kosten was er ook een dreiging aan tekorten voor producten zoals koolzuur en droogijs, veel gebruikte producten in de danken industrie (frituurwereld.nl,2022).
Frankrijk, Italië en Spanje kenden een lagere druivenoogst in 2021. Door nachtvorst in het voorjaar raakten wijnranken beschadigd. Hierdoor was de druivenoogst in het najaar van 2021 lager. Hierdoor ontstonden er in 2022 leveringsproblemen voor vooral witte wijnen. De ranken van deze druiven lopen eerder uit en daarom waren deze sterker geraakt dan rode druiven soorten door de nachtvorst. Lagere volumes wijn met hogere prijzen waren het gevolg. Het oogstjaar 2022 was qua druivenoogst beter. Ondanks hitte in de zomermaanden en droogte stress in Frankrijk was de druivenproductie 20% groter (Agreste, 2022). Ook in Italië lijken de oogsten in 2022 goed.
De toename van deze groep producten dreef ook op een toename van de ethylalcohol. De exportwaarde van dit product nam sterk toe, vooral naar Duitsland. De exportgroei naar de Verenigde Staten werd vooral veroorzaakt door de hogere waarde van de bierexport. Naar België was het naast ethylalcohol ook verschillende waters met smaakjes en of suikers eraan toegevoegd die de groei stimuleerden. Ook de importstijging vanuit Duitsland werd voor een deel door ethylalcohol veroorzaakt. Maar ook de import van Whisky en likeuren steeg. Uit België steeg de importwaarde van, ethylalcohol, rum, waters met toevoegingen van suikers of smaakjes en plat water. Uit Frankrijk steeg de importwaarde van witte wijn.
Tabel 4.4 Nederlandse handel in dranken (GN-22) |
| Totale exportwaarde (mld. euro) | 8,1 | 26,5 | | Waarvan van Nederlandse makelij | 71% | | | Aandeel in de landbouwexport | 6,7% | | | Totale importwaarde (mld. euro) | 6,6 | 33,3 | | Aandeel in de landbouwimport | 7,5% | | | Belangrijkste exportbestemmingen (mln. euro) | | | | Duitsland | 1.448 | 48 | | Verenigde Staten van Amerika | 919 | 15 | | België | 911 | 22 | | Belangrijkste herkomstlanden import (mln. euro) | | | | Duitsland | 1.187 | 26 | | België | 1.179 | 28 | | Frankrijk | 875 | 10 |
4.6 Oliën en vetten: sterke toename import en export
De export van oliën en vetten is in 2022 bijna 33% hoger dan een jaar eerder (tabel 4.5) en groeide aan tot boven de 8 mld. euro. De import groeide met 47,5% tot 10,3 mld. euro. De oliën- en vettenindustrie is toeleverancier aan vele andere sectoren zoals de diervoederindustrie, biodieselsector, oleo-chemicaliën en de levensmiddelenbranche. Belangrijke producten in dit hoofdstuk zijn onder andere palmolie en margarine.
Duitsland (25%) en België (21%) hebben het grootste aandeel in de export, gevolgd door Finland (7%) en het Verenigd Koninkrijk (6%). Vooral de export naar onze buurlanden steeg in absolute zin. Het groeipercentage naar Finland lag echter hoger. Ook lieten landen als Zweden, Spanje en Italië grote groei zien. De import kwam naast een groep overige niet-EU-landen (zoals Filipijnen, Guatemala, Honduras, Papoea-Nieuw-Guinea en Costa Rica) vooral uit Duitsland, Maleisië en België.
De exportwaarde naar Duitsland nam toe door een hogere waarde en volume van yellow grease (resten van dierlijke of plantaardige vetten). Palmolie, koolzaadolie en andere oliesoorten stegen vooral in waarde, met name als gevolg van de oorlog in Oekraïne. Oekraïne als belangrijke leverancier voor zonnebloemolie (ingrediënt voor enkele duizenden producten en veel gebruikt in koekjes, vleesvervangers, sauzen en chips) en raapzaad op de wereldmark zette de verdere prijsstijgingen bij (andere) oliën in beweging. Veel oliën zijn enigszins uitwisselbaar (www.mvo.nl, 2022a). Naar België nam de exportwaarde ook toe, ook veelal vanwege prijsstijgingen. Hier steeg vooral de palm- en zonnebloemolie-export. Naar Finland nam de exportwaarde toe van yellow grease. Finland heeft een doelstelling om in 2030 van alle vervoer 30% aan te laten drijven met biobrandstoffen (World Economic Forum, 2018). Dierlijke of plantaardige vetten worden als ingrediënten hiervoor gebruikt.
Naast gestegen kosten voor grondstoffen, vanwege lagere oogsten in 2021, stegen ook de kosten voor transport en hadden raffinaderijen hogere kosten vanwege hogere gasprijs (www.mvo.nl, 2022b).
Nederland importeerde uit Duitsland vooral duurdere koolzaadolie. Uit Maleisië nam vooral de import van palmolie toe. De waarde steeg vooral door prijsaanpassingen. Uit België werd yellow grease geïmporteerd, waarbij zowel deze productstroom in volume als prijs steeg. Ook was er een toename van palmolie, zonnebloemolie en raapzaadolie waarneembaar. Alle genoemde importproducten stegen vooral in prijs maar veelal ook in volume.
Al met al nam de waarde in beide handelsrichtingen sterk toe. Voornaamste oorzaken liggen in een toenemende vraag (na opheffing van coronamaatregelen, de groeiende markt voor biobrandstoffen, de invloed van (slechtere) oogsten in onder andere Argentinië (soja), de oorlog in Oekraïne en de boycotten en incidentele handelsbelemmeringen die zijn ingesteld in verband met deze oorlog.
Tabel 4.5 Nederlandse handel in natuurlijke vetten en oliën (GN-15) |
| Totale exportwaarde (mld. euro) | 8,1 | 32,8 | | Waarvan van Nederlandse makelij | 63% | | | Aandeel in de landbouwexport | 6,7% | | | Totale importwaarde (mld. euro) | 10,3 | 47,5 | | Aandeel in de landbouwimport | 11,6% | | | Belangrijkste exportbestemmingen (mln. euro) | | | | Duitsland | 2.375 | 25 | | België | 1.735 | 35 | | Finland | 558 | 87 | | Belangrijkste herkomstlanden import (mln. euro) | | | | Duitsland | 1.608 | 46 | | Maleisië | 1.059 | 22 | | België | 740 | 59 |
4.7 Aardappelen en groenten: Groei export met 10%
De waarde van de export van kas- en vollegrondsgroenten, aardappelen en uien bedroeg 7,8 mld. euro in 2022, ruim 10% meer dan in 2021 (tabel 4.4). De import nam toe met 6,9% tot 3 mld. euro. Tomaten, paprika’s, uien, komkommers en pootaardappelen zijn de belangrijkste exportproducten. Import bestaat vooral uit tomaten, aardappelen, paprika en zoete aardappelen.
De exportwaarde van tomaten nam toe door hogere prijzen. Dit werd mede veroorzaakt door een lager areaal en lagere productie in Nederland. Door hogere energiekosten verschoof de productie steeds meer naar het tweede en derde kwartaal van het jaar, omdat er minder belichting werd toegepast in de winterperiode en er dan minder gas wordt gebruikt. Ondanks deze verschuiving bleef de prijs nog relatief gunstig. Met name de prijzen voor komkommers waren hoger dan vorig jaar. Ook hier daalde de productie door afname van de belichte teelt maar dit werd gecompenseerd door het zeer zonnige weer dit jaar. De export van aardappelen steeg vooral door toegenomen prijzen bij een beperkte volumegroei. De angst is dat afzetmarkten de hogere prijzen, ingegeven door gestegen kosten, niet kunnen betalen en een rem zetten op de exporten.
De export van groenten is met name gericht op de buurlanden. In 2021 gaat ongeveer 55% naar Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en België. Bij de export naar Duitsland en het Verenigd Koninkrijk spelen vooral tomaten, paprika en komkommer de hoofdrol. Naar België gaat het vooral om aardappelen, uien, tomaten en pootaardappelen.
Het grootste deel van de geïmporteerde groenten komt uit Europa. Spanje blijft, bij een nagenoeg onveranderde import, het belangrijkste herkomstland (23%). Andere belangrijke herkomstlanden zijn Duitsland (17%), België (16%), en Frankrijk (7%).
Uit Spanje komen met name groenten die door seizoenverschillen of klimatologische omstandigheden niet in Noord-Europa geteeld kunnen worden of dan minder ruim voorradig zijn. Zo komen vooral tomaten, paprika’s en komkommer naar Nederland in de winterperiode. Dit jaar daalde de paprika-importwaarde maar steeg die van tomaten en komkommers. Per saldo kwam er maar net meer groente naar Nederland dan vorig jaar. De import uit Duitsland nam 10% toe. Overige verse groenten, uien en zoete aardappel waren voor deze waardegroei mede verantwoordelijk. Uit België kwamen vooral minder aardappelen naar Nederland. Vermoedelijk om te voldoen aan de eigen verwerkingscapaciteit van aardappelen in dit land.
Tabel 4.6 Nederlandse handel in groente (GN-07) |
| Totale exportwaarde (mld. euro) | 7,8 | 10,3 | | Waarvan van Nederlandse makelij | 73% | | | Aandeel in de landbouwexport | 6,4% | | | Totale importwaarde (mld. euro) | 3 | 6,9 | | Aandeel in de landbouwimport | 3,4% | | | Belangrijkste exportbestemmingen (mln. euro) | | | | Duitsland | 2.544 | 3 | | Verenigd Koninkrijk | 904 | 28 | | België | 869 | 10 | | Belangrijkste herkomstlanden import (mln. euro) | | | | Spanje | 675 | 1 | | Duitsland | 500 | 10 | | België | 479 | -2 |
4.8 Fruit: lagere exportwaarde, groei van import
Avocado’s, druiven, bananen, mango’s, peren en blauwe bessen zijn de belangrijkste exportproducten bij de groep fruit. De waarde van de export van fruit bedroeg 7 mld. euro in 2022 en daalde dit jaar beperkt met ruim 2%. Hiermee is er voorlopig een einde gekomen aan jarenlange groei van de exportwaarde. De importwaarde nam toe met bijna 7% tot een waarde van 7,6 mld. euro (tabel 4.7).
Het merendeel van de export betreft wederuitvoer. Slechts 16% van de export is van Nederlandse makelij. Duidelijk is dat Nederland een distributiefunctie heeft naar de rest van Europa. Omdat andere productgroepen stegen qua exportwaarde nam het aandeel in de totale export af tot 5,7%.
De export naar Duitsland daalde sterk ten opzichte van 2021, en met een aandeel van 34% beïnvloedt dat de totale ontwikkeling sterk. Bij België en Frankrijk was de mutatie gering. Nederland zet fruit voornamelijk af in de omringende landen. In 2022 werd 77% van de export van fruit afgezet in de tien belangrijkste landen. Duitsland, België en Frankrijk zijn daarbij het belangrijkste. Van het geëxporteerde fruit bleef 87% binnen de EU-27 in 2022.
Voor de export en de Nederlandse telers zijn de exporten van appels en peren belangrijk. In 2021 was er een lage perenoogst. Deels wordt deze oogst verhandeld in 2022. Hoewel de oogst in 2022 beter was, behoorde het Europees gezien niet tot de allerbeste seizoenen. Door de lagere volumes bij hogere prijzen is de exportwaarde in 2022 gegroeid. Voor appels is dat een ander verhaal. Daar is de laatste twee oogstjaren best een aardige hoeveelheid van geoogst. Dit zorgde voor druk op de handelsprijzen. Zeker nu Polen, de grootste Europese producent van appels, zijn producten, niet in oostelijke richting kan afzetten. Een daling van de exportwaarde was het gevolg. Telers hebben te kampen met hoge kosten voor onder andere arbeid maar ook energie om de producten in de koelhuizen te kunnen bewaren voor latere verkoop, sommige telers liet daarom producten aan de bomen hangen (www.agf.nl, 2022).
De importgroei blijft wel op peil. Met een groei van 6,7% stijgt de import boven de export uit, vorig jaar was de exportwaarde net groter dan de importwaarde. De toename kwam met name voor rekening van Zuid-Afrika, dat hiermee gelijk het belangrijkste importland wordt voor fruit in Nederland. Peru en Spanje complementeren de top drie. De groei van Peru lag lager dan het groepsgemiddelde, de groei van Spanje hoger. De groei uit Zuid-Afrika was gestoeld op de groei van de import van citrusfruit, avocado’s peren en macadamia-noten. De onstuimige groei uit Peru werd dit jaar wat getemperd door de lagere druivenimport uit dat land. De toename van de import in Nederland van de populaire avocado’s in Europa blijft in tact. Uit Spanje komt altijd een breed assortiment fruit. De groei was vooral te danken aan een toename van (zwarte) bessen, en sinaasappelen.
Tabel 4.7 Nederlandse handel in fruit (GN-07) |
| Totale exportwaarde (mld. euro) | 7 | -2,4 | | Waarvan van Nederlandse makelij | 16% | | | Aandeel in de landbouwexport | 5,7% | | | Totale importwaarde (mld. euro) | 7,6 | 6,7 | | Aandeel in de landbouwimport | 8,6% | | | Belangrijkste exportbestemmingen (mln. euro) | | | | Duitsland | 2.372 | -12 | | België | 682 | -1 | | Frankrijk | 544 | 2 | | Belangrijkste herkomstlanden import (mln. euro) | | | | Zuid-Afrika | 938 | 15 | | Peru | 888 | 8 | | Spanje | 736 | 14 |
4.9 Bereidingen van graan, meel en melk: 30% meer exportwaarde, import groeit ook sterk
Onder bereidingen van graan, meel en melk valt een diverse groep producten, zoals allerlei voedingsbereidingen voor baby’s en jonge kinderen, koekjes, pizza’s en pastaproducten. In 2022 bedroeg de totale exportwaarde 6,6 mld. euro, een toename van bijna 30% ten opzichte van 2021 (tabel 4.8). De import steeg met 19% tot 3,1 mld. euro. Voor een groot deel bestaat deze productgroep uit Nederlandse makelij namelijk 81%. Andere belangrijke exportlanden voor Nederland zijn Duitsland en België.
Bij de export van deze groep is één product dominant namelijk babymelkpoeder. Dit product alleen is goed voor 42% van de totale exportwaarde. Veruit de belangrijkste bestemming van dit product is China, alleen al de export naar dit land is goed voor 2,1 mld. euro. Nauwelijks andere producten gaan naar dit land. Hoewel babyvoeding naar veel andere landen gaat was dit jaar de Verenigde Staten in het nieuws met een plotseling tekort aan hypoallergene babyvoeding (rtlnieuws.nl, 2022). Via onder andere een Nederlandse fabriek werd dat tekort aangevuld (www.boerenbusiness.nl, 2022a).
De 16% groei van de exportwaarde naar Duitsland werd gerealiseerd door een breed productenpakket. Maar vooral voor vruchtentaarten, krentenbrood, panettone, meringues, kerststollen, croissants en andere bakkerswaren, pizza’s en quiches stegen in exportwaarde. Ook werd hier babyvoeding voor een fors hogere waarde geëxporteerd.
België kende een hogere exportwaarde door een combinatie van prijsverhogingen en volumegroei. Met name steeg de exportwaarde van brood, vooral door hogere prijzen. Ook pasta nam fors toe, met name door hogere prijzen. Maar, net als naar Duitsland, was de toename toe te schrijven aan een breed productenpakket.
De belangrijkste herkomstlanden voor de import van bereidingsproducten van graan, meel en melk waren Duitsland, België en Frankrijk, samen goed voor 57% van de import.
De groei van de import uit Duitsland is toe te schrijven aan pizza, quiches en andere bakkerswaren, meel- en moutextracten en broodproducten. Uit België steeg de import van ontbijtgranen, brood, pizza en quiches en pasta. Ook groeide de import van wafels.
Deze sector gaat gebukt onder toegenomen kosten voor energie. Veel producten worden in ovens gemaakt die veel gas nodig hebben om ze te verwarmen. Daarnaast zijn grondstoffen, zoals graanproducten (tarwe, bloem en meel), bakolie en melkproducten, sterk in prijs gestegen.
Tabel 4.8 Nederlandse handel in bereidingen van graan, meel en melk (GN-19) |
| Totale exportwaarde (mld. euro) | 6,6 | 29,6 | | Waarvan van Nederlandse makelij | 81% | | | Aandeel in de landbouwexport | 5,4% | | | Totale importwaarde (mld. euro) | 3,1 | 19,1 | | Aandeel in de landbouwimport | 3,5% | | | Belangrijkste exportbestemmingen (mln. euro) | | | | China | 2.131 | 66 | | Duitsland | 846 | 16 | | België | 614 | 13 | | Belangrijkste herkomstlanden import (mln. euro) | | | | Duitsland | 793 | 14 | | België | 717 | 14 | | Frankrijk | 255 | 28 |
4.10 Resten van de voedselindustrie, veevoer: groei importwaarde overtreft exportgroei van 20%
De goederengroep ‘resten uit de voedselindustrie en veevoer’ is een diverse groep producten en bevat onder meer sojaschroot, zonnebloemzaadschroot, honden- en kattenvoer, premixes voor veevoer en palmpitschilfers. De exportwaarde van deze groep producten steeg in 2022 met bijna 20% ten opzichte van 2021 (tabel 4.9). Dit is lager dan de importwaardegroei van ruim 30%.
De groei van de export lag vrij dicht bij elkaar als het gaat om de top drie landen. Met respectievelijk 20%, 28% en 29% groeide de exportwaarde van respectievelijk Duitsland, België en Frankrijk. Samen zijn deze landen goed voor 57% van de totale exportwaarde. Veel van de exportwaarde komt van Nederlandse bodem, omdat er veel verwerkende industrie in Nederland is. In 2022 was dit aandeel twee derde.
In 2022 bedroeg de importwaarde van resten uit de voedselindustrie en veevoer 4,3 mld. euro, een toename van ruim 30% ten opzichte van 2021. De waarde toename was procentueel beperkt vanuit Duitsland met 9%. De import uit het verder weg gelegen herkomstland Brazilië lag veel hoger en ook de importwaarde uit België steeg procentueel sterk. Een verschil in importproducten was hier de oorzaak van. Vanuit Duitsland werden minder perskoeken uit koolzaad en palmolie geïmporteerd, terwijl er wel meer tarwezemelen of slijpsels en reststromen van (mais)zetmeel werden geïmporteerd. Uit Brazilië kwamen zowel qua volume als waarde meer perskoeken uit soja, terwijl uit België een grote verscheidenheid aan veevoer werd geïmporteerd. De grootste groei van handelsstromen bestond uit perskoeken uit koolzaad en soja en een toename van tarwe zemelen en andere restproducten van tarwe.
In lijn met stijgende prijzen voor grondstoffen zoals palmolie en soja zijn de veevoerprijzen sterk gestegen. De oorzaak hiervan ligt voor een deel bij het ontstane conflict tussen Rusland en Oekraïne (Rabobank, 2022). In 2022 was er daarom een zoektocht naar alternatieven gaande met andere handelsstromen tot gevolg.
Tabel 4.9 Nederlandse handel in resten van de voedselindustrie, veevoer (GN-23) |
| Totale exportwaarde (mld. euro) | 6,5 | 19,6 | | Waarvan van Nederlandse makelij | 68% | | | Aandeel in de landbouwexport | 5,3% | | | Totale importwaarde (mld. euro) | 4,3 | 30,5 | | Aandeel in de landbouwimport | 4,9% | | | Belangrijkste exportbestemmingen (mln. euro) | | | | Duitsland | 1.612 | 20 | | België | 1.485 | 28 | | Frankrijk | 606 | 29 | | Belangrijkste herkomstlanden import (mln. euro) | | | | Duitsland | 838 | 9 | | Brazilië | 725 | 39 | | België | 643 | 28 |
4.11 Overige voeding: toename export en import
De goederengroep ‘overige voeding’ is zeer divers. Het gaat onder andere om soepen, sauzen, ijsjes en samengestelde voedselbereidingen. De export van overige voedingsproducten steeg in 2022 tot 6,3 mld. euro, een stijging van ruim 20% ten opzichte van 2021 (tabel 4.10).
Van de export ging 16% naar Duitsland, naar België nam het aandeel toe tot 11%, gelijk aan dat van het Verenigd Koninkrijk. De exportgroei naar Duitsland is vooral toe te schrijven aan een hogere exportwaarde van sausen, preparaten op basis van mate of thee en soepen. De groei naar België werd ook veroorzaakt door toename van diverse voedsel- en proteïne-preparaten, ijs en sausen. De toename naar het Verenigd Koninkrijk kwam door de gestegen voedsel- en proteïne-preparaten en extracten van koffie.
Van de totale waarde aan geëxporteerde overige voeding is ongeveer 61% van Nederlandse makelij.
De import van overige voedingsproducten bedroeg 3,5 mld. euro in 2022, bijna 16% meer dan in 2021. De belangrijkste drie herkomstlanden zijn dezelfde als bij de export, alleen in een andere volgorde. De aandelen van deze landen in de totale import bedragen voor Duitsland 18%, voor België 15% en het Verenigd Koninkrijk heeft in 2022 een aandeel van 10%. Vooral de import uit het Verenigd Koninkrijk steeg, door een toename voedingspreparaten en extracten van koffie.
Tabel 4.10 Nederlandse handel in overige voeding (GN-21) |
| Totale exportwaarde (mld. euro) | 6,3 | 21,2 | | Waarvan van Nederlandse makelij | 61% | | | Aandeel in de landbouwexport | 5,1% | | | Totale importwaarde (mld. euro) | 3,5 | 15,9 | | Aandeel in de landbouwimport | 4,0% | | | Belangrijkste exportbestemmingen (mln. euro) | | | | Duitsland | 1.028 | 20 | | Verenigd Koninkrijk | 707 | 27 | | België | 663 | 17 | | Belangrijkste herkomstlanden import (mln. euro) | | | | Duitsland | 621 | 9 | | België | 512 | 11 | | Verenigd Koninkrijk | 374 | 29 |
4.12 Bereidingen van aardappelen, groente en fruit: groei export groter 25%
Onder bereidingen van aardappelen, groenten en fruit wordt een diverse groep producten verstaan, zoals allerlei aardappelproducten zoals friet, jam, champignonproducten en andere bereidingen van fruit zoals mangochutney en fruitsappen die zijn behandeld voor langere houdbaarheid.
In 2022 bedroeg de exportwaarde van bereidingen van groenten en fruit 6,2 mld. euro, een toename van 26,1% ten opzichte van 2021 (tabel 4.11). De EU-27 is met 70% de belangrijkste afzetmarkt. Als het Verenigd Koninkrijk wordt meegerekend, dan stijgt dit percentage nog 11%. De top drie is samen goed voor 45% van de exportwaarde.
De exportwaarde naar de top drie landen steeg per land meer dan 20%. De exportwaarde naar Duitsland steeg naar 1,4 mld. Met een groei van 281 mln. euro exportwaarde, nam de afstand tot exportland nummer twee toe. Er was een sterke toename van de export van bevroren aardappelproducten en meer handel met enkele fruitpreparaten en jams. De toename naar Frankrijk bestond uit vruchtensappen, pinda’s en andere grondnoten en bevroren aardappelen. Naar het Verenigd Koninkrijk steeg ook de bevroren en gekookte aardappelen sterk, evenals andere producten zoals bevroren gekookte uien en geconserveerde bonen.
De importwaarde veranderde in positieve zin ten opzichte van 2021 met bijna 23%. Ook de import uit de top drie landen nam toe, maar minder dan het gemiddelde. Uit België steeg de import van bevroren aardappelen. Uit Brazilië steeg de importwaarde van sinaasappelsap naar Nederland.
Vooral de frietmarkt is in beweging. Enkele ontwikkelingen op de frietmarkt werden in januari 2022 geduid: tekorten in Azië, kleine oogsten in Amerika, overstromingen in Canada, problemen op de Afrikaanse aardappelen markt en coronaperikelen, zorgden voor maximale productie bij Nederlandse producenten met hoge prijzen tot gevolg (frituurwereld.nl, 2022).
Tabel 4.11 Nederlandse handel in bereidingen van groenten en fruit (GN-20) |
| Totale exportwaarde (mld. euro) | 6,2 | 26,1 | | Waarvan van Nederlandse makelij | 60% | | | Aandeel in de landbouwexport | 5,1% | | | Totale importwaarde (mld. euro) | 3,3 | 22,6 | | Aandeel in de landbouwimport | 3,8% | | | Belangrijkste exportbestemmingen (mln. euro) | | | | Duitsland | 1.409 | 25 | | Frankrijk | 771 | 20 | | Verenigd Koninkrijk | 703 | 27 | | Belangrijkste herkomstlanden import (mln. euro) | | | | België | 476 | 19 | | Brazilië | 413 | 11 | | Duitsland | 388 | 13 |
4.13 Cacao: export en import nemen bescheiden toe
Nederland exporteerde in 2022 voor 5 mld. euro aan cacao en bereidingen van cacaoproducten. Dit is een krappe 6% hoger dan in 2021 (tabel 4.12).
Van de exportwaarde gaat 21% naar Duitsland, 14% naar Frankrijk en 12% naar België. De exportwaarde naar de top drie landen laat een wisselend beeld zien. Naar Duitsland en België daalde de exportwaarde, terwijl die naar Frankrijk sterk steeg.
Van de geëxporteerde cacao en bereidingen van cacaoproducten is 63% van Nederlandse makelij. Van de totale export gaat 65% naar EU-landen. De groei lag dit jaar buiten de EU-grenzen. De export naar landen binnen de EU kromp, terwijl die naar andere landen sterk steeg.
De importwaarde van cacao en cacaobereidingen was met 4,0 mld. euro in 2022 ruim 3% hoger dan in 2021. Het grootste deel van de import komt uit Ivoorkust (26%). In de groep overige niet-EU-landen, in de tabel niet vermeld, gaat het vooral om Ghana, Kameroen en Nigeria. Met andere landen zijn die samen goed voor 28% van de Nederlandse import. Daarnaast komt de import via België (met een aandeel van 14%) en Duitsland (10%) Nederland binnen. Een ‘beperkte’ groei is in deze raming voor beide landen weergegeven. De groei uit België kwam op conto van chocolades in eindverpakking en slechts beperkt uit chocoladepoeder. Uit Duitsland was er een brede toename van chocolade- en cacaoproducten die de groei bewerkstelligde.
Amsterdam is een belangrijke cacaohaven. Zeeschepen worden hier overgeladen naar binnenvaartschepen om de cacaobonen naar de verwerkende industrie, onder andere in de Zaanstreek, te verschepen. De cacaobonen worden verwerkt tot allerlei (grondstoffen voor) eindproducten. Naast de fabrieken in de Zaanstreek zijn er fabrikanten van chocoladerepen in onder andere Veghel gesitueerd.
Om de cacaosector gedetailleerder te kunnen volgen is www.icco.org wellicht interessant, of lees het dossier dat Wageningen University hierover heeft.
Tabel 4.12 Nederlandse handel in cacao en -bereidingen (GN-18) |
| Totale exportwaarde (mld. euro) | 5 | 5,6 | | Waarvan van Nederlandse makelij | 63% | | | Aandeel in de landbouwexport | 4,1% | | | Totale importwaarde (mld. euro) | 4 | 3,1 | | Aandeel in de landbouwimport | 4,6% | | | Belangrijkste exportbestemmingen (mln. euro) | | | | Duitsland | 1.033 | -9 | | Frankrijk | 695 | 26 | | België | 585 | -4 | | Belangrijkste herkomstlanden import (mln. euro) | | | | Ivoorkust | 1.055 | 5 | | België | 578 | 4 | | Duitsland | 410 | 9 |
4.14 Vis en zeevruchten: hogere stijging import dan toename export
De exportwaarde van vis en zeevruchten steeg met bijna 15% naar 4,1 mld. euro. Nog 52% hiervan komt van Nederlandse makelij. Duitsland en België zijn de grootste exportbestemmingen met respectievelijk een aandeel van 17% en 15%. Frankrijk is, met een exportaandeel van 10%, Italië voorbijgestreefd (tabel 4.13). Naar Frankrijk is de groei dan ook het sterkst. Naar Duitsland daalde de export en gaat daarmee in tegen de algemene trend.
Een kleinere hoeveelheid vis wordt gevangen door Nederlandse vissers (de Volkskrant, 2022). Hoge kosten voor diesel voor de schippers, het einde van de pulsvisserij, toenemende druk op de visgebieden door windmolens en de Brexit zorgen er voor dat boten vaker aan wal blijven (EenVandaag, 2022). Hierdoor stijgt de prijs van de overgebleven vis sterk (CBS, 2022). Om de verwerkende industrie in de benen te houden, wordt vis geïmporteerd. Ook voor de geïmporteerde vis wordt meer betaald door toegenomen vraag en gestegen energieprijzen en de daarmee samenhangende transportkosten. Een nadere studie over de impact voor de Nederlandse vissector kan hier nagelezen worden.
De import van vis en zeevruchten bedroeg 3,1 mld. euro in 2022, wat een toename van bijna 32% is ten opzichte van 2021. Naast de groep ‘overige niet-EU-landen’, waar zowel import uit IJsland als uit Venezuela onder vallen, is het dit jaar België het land waaruit Nederland de meeste vis importeert. De import uit Duitsland daalde met 1% en heeft nu een aandeel van 9%, min of meer gelijk aan dat van België (9%). Denemarken volgt met 8%, Noorwegen op plek 5 volgt met 7%.
Tabel 4.13 Nederlandse handel in vis en zeevruchten (GN-03) |
| Totale exportwaarde (mld. euro) | 4,1 | 14,8 | | Waarvan van Nederlandse makelij | 52% | | | Aandeel in de landbouwexport | 3,4% | | | Totale importwaarde (mld. euro) | 3,1 | 31,9 | | Aandeel in de landbouwimport | 3,5% | | | Belangrijkste exportbestemmingen (mln. euro) | | | | Duitsland | 695 | -6 | | België | 611 | 6 | | Frankrijk | 406 | 17 | | Belangrijkste herkomstlanden import (mln. euro) | | | | België | 275 | 34 | | Duitsland | 269 | -1 | | Denemarken | 244 | 33 |
4.15 Zaden en vruchten: zowel import- als exportwaarde boven de 4 mld. euro
Het gaat in dit handelshoofdstuk vooral om producten als groentezaden, kool- en raapzaad en sojabonen. Ook zeewier, hop en stro vallen binnen deze groep. In 2022 nam de export met bijna 7% toe tot 4 mld. euro. De importwaarde van deze groep producten nam sterker toe; met 17,7% tot 4,7 mld. euro (tabel 4.14). Van de exportwaarde gaat twee derde naar EU-27 landen. Voor bijna de helft van de goederen gaat het om producten van Nederlandse makelij. Van de individuele exportlanden gaat 35% naar Duitsland. Het aandeel van de twee andere landen Spanje en België in de top drie, is met 6% veel lager.
De stijging van de export naar Duitsland was een gevolg van een sterk gestegen prijs van kool- en raapzaad, die met name in het voorjaar tot grote hoogte steeg. Ook de hogere prijs van sojabonen droeg bij aan de hogere exportwaarde. Beide producten werden ook veel uit het oorlogsgebied in Oekraïne geïmporteerd. Internationale vraag en aanbod raakten mede daardoor uit evenwicht. Voor een nadere duiding kunnen hier diverse studies worden geraadpleegd.
Naar Spanje, dat een hoog aandeel groentezaden in zijn exportportefeuille heeft, steeg de export ook door toedoen van hogere exportwaarden voor diverse zaden (vooral zonnebloemzaad). De totale groei werd gedempt door lagere exporten van groentezaden. Nederland is al langer actief in Spanje als het gaat om groentezaden (Agroberichtenbuitenland, 2017).
Van de totale waarde aan geëxporteerde zaden en vruchten was ongeveer 47% van Nederlandse makelij. Bij de exportwaarde naar Duitsland was dit aandeel 22%. Van oudsher vindt er bij oliehoudende zaden en vruchten veel wederuitvoer plaats.
De importwaarde lag ruim 700 mln. euro hoger dan een jaar eerder, een toename van bijna 18% tot 4,7 mld. euro. De belangrijkste herkomstlanden zijn traditioneel Brazilië en de Verenigde Staten. Dit jaar voegt Australië zich tussen deze twee landen. De import uit dit continent steeg sterk. Dit land vangt onder andere de daling van de import uit Oekraïne op, vooral wat betreft het kool- en raapzaad. De import uit Oekraïne liep logischerwijs sterk terug. De groei van de export uit Brazilië was niet groot (6%). Een kleinere oogst van ongeveer 10% in 2021/2022 zette een rem op het exportvolume.
Uit de Verenigde Staten werden tegen een hogere prijzen meer kool- en raapzaad geïmporteerd en ook werd er zonnebloemzaad uit dat land betrokken. Hierdoor groeide de importwaarde naar 572 mln. euro.
Meer weten over oliehoudende zaden, druk dan hier op de link.
Tabel 4.14 Nederlandse handel in (oliehoudende) zaden en vruchten (GN-12) |
| Totale exportwaarde (mld. euro) | 4 | 6,8 | | Waarvan van Nederlandse makelij | 47% | | | Aandeel in de landbouwexport | 3,2% | | | Totale importwaarde (mld. euro) | 4,7 | 17,7 | | Aandeel in de landbouwimport | 5,3% | | | Belangrijkste exportbestemmingen (mln. euro) | | | | Duitsland | 1.373 | 11 | | Spanje | 247 | 3 | | België | 219 | 17 | | Belangrijkste herkomstlanden import (mln. euro) | | | | Brazilië | 833 | 8 | | Australië | 632 | 118 | | Verenigde Staten van Amerika | 572 | 35 |
4.16 Bereidingen van vlees en vis: export groeit naar 2,5 mld. euro
In dit hoofdstuk gaat het bijvoorbeeld om worsten, geconserveerd vlees, of luchtdicht verpakte goederen, gebakken of gekookte producten en gefileerde of gepaneerde producten. De exportwaarde van bereidingsproducten van vlees en vis bedroeg 2,5 mld. euro in 2022, een toename van nagenoeg 21% ten opzichte van 2021 (tabel 4.15). Opvallend genoeg steeg de importwaarde met het exact hetzelfde percentage. De import nam toe tot afgerond 2 mld. euro. De grondstofprijzen voor deze handelsgroep lagen beide op een zeer hoog niveau Lees hiervoor de toelichtingen bij de paragrafen vlees (4.4) en vis (4.14). Veelal gaan bereidingen, zoals verhitten, bakken, roken, drogen, wekken, luchtdicht maken of op andere wijze conserveren van goederen niet zonder input van energie bij het productieproces of logistieke dienstverlening. Ook zijn verpakkingsmaterialen onontbeerlijk. Al deze kosten stegen door hogere energieprijzen of schaarste en zijn vermoedelijk (ten dele) verdisconteerd in de handelsprijzen dit jaar.
Duitsland en België waren ook in 2021 de belangrijkste exportbestemmingen. Dit jaar hebben ze een aandeel van respectievelijk 30% en 18%. Het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk, als derde en vierde exportbestemming, volgen op afstand met een aandeel van beide 10%. In totaal wordt 86% van deze handelsgroep afgezet binnen de EU-27. Inclusief het Verenigd Konikrijk stijgt dit percentage dus naar 95% van de totale exportwaarde.
De exportwaarde naar Duitsland groeide net als naar België met ruim 20%. Naar Frankrijk groeide dit zelfs met meer dan 30%. Vooral een toename van de waarde van verwerkt kippen- en varkensvlees zorgde voor een toename naar Duitsland. Ook naar België steeg de waarde van bereid kippenvlees en steeg ook de export van worsten. Naar Frankrijk stegen meer producten in exportwaarde. De toename van bereide of geconserveerde geelvintonijn sprong er uit. Mogelijk komt deze vis uit Zeeland, waar een bedrijf is gevestigd dat kweekvis verkoopt. Daarnaast neemt de exportwaarde van bereid kippenvlees toe. Lagere producties in Frankrijk stimuleren hier de verkopen. De garnalenexport zat ook in de lift.
Nederland importeerde in 2022 voor 1,8 mld. euro aan bereidingsproducten van vlees en vis, 20,6% meer dan in 2021. België, Duitsland en Thailand nemen, net als vorig jaar, het grootste deel (48%) van de importwaarde voor hun rekening.
De import uit België nam 38% toe, vooral door waarde toename uit kippenvlees, worsten en bereide zalm en surimi. Uit Duitsland kwam vooral meer waarde aan bereid kippenvlees. Ook uit Thailand kwam vooral meer kippenvlees.
Tabel 4.15 Nederlandse handel in bereidingen van vlees en vis (GN-16) |
| Totale exportwaarde (mld. euro) | 2,5 | 20,6 | | Waarvan van Nederlandse makelij | 42% | | | Aandeel in de landbouwexport | 2,0% | | | Totale importwaarde (mld. euro) | 2 | 20,6 | | Aandeel in de landbouwimport | 2,2% | | | Belangrijkste exportbestemmingen (mln. euro) | | | | Duitsland | 755 | 23 | | België | 438 | 22 | | Verenigd Koninkrijk | 256 | 33 | | Belangrijkste herkomstlanden import (mln. euro) | | | | België | 411 | 38 | | Duitsland | 306 | 14 | | Thailand | 242 | 63 |
4.17 Levende dieren: exportwaarde stijgt 12%
In 2021 bedroeg de export van levende dieren 1,9 mld. euro, een toename van ruim 12% vergeleken met 2021 (tabel 4.16). De belangrijkste exportproducten in deze handelsgroep zijn levende kippen, varkens, paarden en melkvee. De import bedroeg 1,5 mld. euro, een toename van 23,5%. Niet alleen het groeipercentage van de import lag hoger maar ook de absolute importgroei.
Dieren worden om verschillende redenen vervoerd naar andere landen. Dat kan zijn omdat buitenlandse slachterijen betere prijzen bieden voor de dieren, soms omdat slachtcapaciteiten niet in evenwicht zijn met het plaatselijke aanbod of omdat slachterijen simpelweg dichter bij de productielocatie zitten, maar wel in een ander land zijn gevestigd. Deels gaat het om uitgangmateriaal voor een verdere opkweek, zoals bij biggen het geval is. In andere gevallen kan het gaan om fokvee of in geval van paarden als investering.
Er is veel aandacht voor het vervoer van dieren in de media. Onder andere vragen over tot welke buitentemperatuur dieren vervoerd mogen worden (Nieuwe Oogst, 2022 a) en vervoer over lange afstand (Nieuwe Oogst, 2022b) ligt het vervoer van dieren onder vuur. De nieuwe regels en controles zorgen bij transporteurs voor de nodige zorgen (pigbusiness, 2022). In 2022 kreeg de sector te maken met vervoersverboden door de vogelgriep.
In 2022 was er dan ook een daling van het aantal dieren dat werd geëxporteerd en geïmporteerd. Minder dieren en hogere vervoerskosten waren daar debet aan. Vooral bij varkens, kippen en runderen nam het aantal dieren af terwijl dat bij paarden toenam. Door gestegen prijzen groeide zowel de export als de importwaarde. Door minder dieren moest onder andere Tonnies, een groot Duits vleesconcern, en een slachthuis in Denemarken reorganiseren (boerenbusiness, 2022 b).
Opvallend is wellicht de Verenigde Staten in de onderstaande tabel. Dit betreft de export van relatief dure (spring)paarden.
Tabel 4.16 Nederlandse handel in levende dieren (GN-01) |
| Totale exportwaarde (mld. euro) | 1,9 | 12,4 | | Waarvan van Nederlandse makelij | 77% | | | Aandeel in de landbouwexport | 1,6% | | | Totale importwaarde (mld. euro) | 1,5 | 23,5 | | Aandeel in de landbouwimport | 1,7% | | | Belangrijkste exportbestemmingen (mln. euro) | | | | Duitsland | 601 | 14 | | België | 316 | 9 | | Verenigde Staten | 258 | 11 | | Belangrijkste herkomstlanden import (mln. euro) | | | | Duitsland | 754 | 23 | | België | 447 | 33 | | Verenigd Koninkrijk | 55 | -3 |
4.18 Suiker en suikerwerken: toename import hoger dan export
Nederland exporteerde in 2022 voor 1,8 mld. euro aan suiker en suikerwerk, bijna 9% meer dan in 2021 (tabel 4.17). Duitsland (18%) en België (13%) zijn de belangrijkste exportbestemmingen, gevolgd door Frankrijk (10%).
De daling van de exportwaarde van België valt in de onderstaande tabel direct op. De daling van 32% was een correctie op de grote waarde toename van lactose (melksuiker) die vorig jaar werd geëxporteerd naar België. Zonder dit product ligt de ontwikkeling meer in lijn met het groepstotaal. Naar Duitsland en Frankrijk steeg de exportwaarde voor beide landen ongeveer 15%. De groei werd veroorzaakt door een stijging van de exportwaarde van glucose naar Duitsland, naar Frankrijk was de groei breder. De export van suiker en suikerwerk bestond in 2022 voor 71% uit goederen van Nederlandse makelij.
De import in 2022 bedroeg 1,1 mld. euro en was 24,4% hoger dan in 2021. Dezelfde landen bevinden zich in de top 3, de volgorde verschilt. Van de import komt in 2022 zo’n 29% uit België, 23% uit Duitsland en 8% uit Frankrijk. Vanuit België en Frankrijk werd een veel hogere waarde aan suiker en suikerwaren geïmporteerd. Bij Duitsland was het groeipercentage onder de 10 procentpunten. Uit Frankrijk steeg de importwaarde van dextrose, glucose en riet suiker. Uit België steeg onder andere de import van glucose, witte suiker en witte chocolade.
De suikerprijs wordt vooral bepaald door het areaal gewassen waar suiker of suikerproducten van gemaakt kunnen worden. Zo zijn rietsuiker en suikerbieten belangrijke grondstoffen. Productievolume, verwerkingscapaciteit, voorraden, handelsafspraken en consumptie en/of verbruik van vervangende producten (zoals ethanol in biobrandstoffen) bepalen de wereldmarktprijs. In Europa hebben dergelijke ontwikkelingen invloed op de hoeveelheid suikerbieten die boeren gaan telen. De verwachte opbrengsten van andere gewassen hebben daar ook invloed op. Cosun is in Nederland de belangrijkste suiker en suikerwaren producent. Die verwacht voor de oogst van 2022 een betere prijs te kunnen betalen aan boeren dan vorig jaar (De Boerderij, 2022). Overigens worstelen dergelijke verwerkingsfabrikanten met de gestegen energiekosten.
Tabel 4.17 Nederlandse handel in suiker en suikerwerk (GN-17) |
| Totale exportwaarde (mld. euro) | 1,8 | 9 | | Waarvan van Nederlandse makelij | 71% | | | Aandeel in de landbouwexport | 1,5% | | | Totale importwaarde (mld. euro) | 1,1 | 24,4 | | Aandeel in de landbouwimport | 1,3% | | | Belangrijkste exportbestemmingen (mln. euro) | | | | Duitsland | 338 | 15 | | België | 241 | -32 | | Frankrijk | 175 | 14 | | Belangrijkste herkomstlanden import (mln. euro) | | | | België | 335 | 35 | | Duitsland | 264 | 9 | | Frankrijk | 89 | 27 |
4.19 Koffie, thee en specerijen: verschil tussen importwaarde en exportwaarde groter
De exportwaarde van koffie, thee en specerijen bedroeg 1,6 mld. euro in 2022, een toename van 24% in vergelijking met 2021. Dit groeipercentage is lager dan de procentuele groei van de import (tabel 4.18). Met ruim 32% groeit deze naar 2,1 mld. euro. Duitsland (21%), Frankrijk (19%) en België (11%) zijn de belangrijkste exportbestemmingen. 41% van de producten is dusdanig bewerkt dat het tot Nederlandse makelij kan worden gerekend. De aandelen in de totale export en import zijn beperkt tot 1 à 2%.
De export naar Frankrijk en België steeg beperkt, maar naar Duitsland nam de exportwaarde sterk toe. Vooral door een toename van ongebrande koffie waar geen cafeïne uit is verwijderd. Ook naar België nam deze exportstroom toe, zo ook de verkopen van groene thee. Naar Frankrijk ging meer geroosterde en ongeroosterde koffie, pepers en nootmuskaat.
De import komt van buurlanden Duitsland en België en van het verder weggelegen Brazilië. België (21%) en Duitsland (17%) en Brazilië (12%) namen samen 50% van het totaal voor hun rekening. Brazilië is de grootste producent van koffie in de wereld. Andere belangrijke landen zijn Vietnam en Colombia en zijn ook terug te vinden in de Nederlandse import top tien. Uit Duitsland groeide de import van diverse varianten koffie producten en ook van peperproducten nam de import toe. Bij de brancheorganisatie van koffie en thee zijn 47 leden aangesloten die bij de handel van koffie in Nederland betrokken zijn.
Tabel 4.18 Nederlandse handel in koffie, thee en specerijen (GN-09) |
| Totale exportwaarde (mld. euro) | 1,6 | 24 | | Waarvan van Nederlandse makelij | 41% | | | Aandeel in de landbouwexport | 1,3% | | | Totale importwaarde (mld. euro) | 2,1 | 32,2 | | Aandeel in de landbouwimport | 2,4% | | | Belangrijkste exportbestemmingen (mln. euro) | | | | Duitsland | 331 | 56 | | Frankrijk | 294 | 5 | | België | 171 | 6 | | Belangrijkste herkomstlanden import (mln. euro) | | | | België | 444 | 46 | | Duitsland | 363 | 20 | | Brazilië | 252 | 193 |
4.20 Meel, mout en zetmeel: handelsstromen elk boven de mld. euro
In 2022 bedroeg de exportwaarde van meel, mout en zetmeelproducten 1,1 mld. euro; dat is een toename van ruim 24% ten opzichte van 2021 (tabel 4.19). Van alle geëxporteerde goederen ging in 2022 14% naar België, naar Duitsland werd 11% van het totaal geëxporteerd en naar Frankrijk 9%. Andere niet-EU-landen, niet in de onderstaande tabel opgenomen, hebben samen ook 14% van de exportwaarde.
Naar zowel België als Duitsland nam de export toe, maar de sterkste groei nam Frankrijk voor zijn rekening. Tarwegluten stuwde de export naar België. Naar Duitsland groeide de export van aardappelzetmeel. De groei naar Frankrijk werd veroorzaakt door een waardetoename van tarwezetmeel. De exportwaarde van meelindustrieproducten is voor circa 79% van Nederlandse makelij.
In 2022 bedroeg de import van meel, mout en zetmeel 1 mld. euro, dat is meer dan in 2021 (33%). Ondanks deze sterke toename is het aandeel van de totale import van landbouwgoederen beperkt (1,2%). Het grootste deel van de import komt uit Duitsland (39%), België (31%) en Frankrijk (10%). Vanuit Duitsland steeg de import van diverse zetmeel (tarwe-, aardappel- en mais-) producten, vooral door een toename van de inkoopkosten. Een hogere prijs compenseerde de daling in waarde enigszins. De stijging uit België en Frankrijk heeft te maken met een hogere invoerwaarde van in prijs gestegen ongebrande mout.
Tabel 4.19 Nederlandse handel in meel, mout en zetmeel (GN-11) |
| Totale exportwaarde (mld. euro) | 1,1 | 24,4 | | Waarvan van Nederlandse makelij | 79,% | | | Aandeel in de landbouwexport | 0,9% | | | Totale importwaarde (mld. euro) | 1 | 33,2 | | Aandeel in de landbouwimport | 1,2% | | | Belangrijkste exportbestemmingen (mln. euro) | | | | België | 150 | 18 | | Duitsland | 126 | 9 | | Frankrijk | 103 | 69 | | Belangrijkste herkomstlanden import (mln. euro) | | | | Duitsland | 397 | 43 | | België | 319 | 18 | | Frankrijk | 100 | 34 |
4.21 Tabak en tabaksproducten: exportwaarde en importwaarde nagenoeg in evenwicht
De toename van de export van tabak en tabaksproducten mag gerust worden aangeduid als een trendbreuk. De vorige 10 jaar daalde de exportwaarde. Door de toename van 6,6% ligt de exportwaarde dicht tegen de mld. euro aan (tabel 4.20). Omdat de importwaarde ook toenam, en zelfs iets meer dan de exportwaarde, liggen beide handelsstromen nu dicht bij elkaar.
Van deze productgroep ging in 2022 ongeveer 23% naar Duitsland en 12% naar België. Bij de export naar Spanje gaat het om een aandeel van 9%. Het aandeel van tabak en tabaksproducten in de totale landbouwexport is in 2022 nog geen 1%, ook qua import ligt het aandeel op 1%. Van de geëxporteerde waarde aan tabak en tabaksproducten is slechts 54% van Nederlandse makelij.
De export naar de buurlanden Duitsland (rooktabak) en België (rooktabak en sigaren) nam af, terwijl die naar Spanje sterk steeg (rooktabel en sigaretten). In 2022 bedroeg de import van tabak en tabaksproducten 0,9 mld. euro, een toename van 24% ten opzichte van 2021. Het belangrijkste herkomstland is Litouwen (sigaretten), dat in dit onderzoek onder de groep overige EU-landen valt en niet is meegenomen in de onderstaande tabel. Deze gezamenlijke groep landen heeft een aandeel van 20%. De import uit Polen behelst 16% de import uit Duitsland heeft een aandeel van 10%. De zeer stevige groei van de import uit China (Tabak, ‘flue-cured’) plaatst dit land in de top 3.
Tabel 4.20 Nederlandse handel in tabak en tabaksproducten (GN-24) |
| Totale exportwaarde (mld. euro) | 1 | 6,6 | | Waarvan van Nederlandse makelij | 54% | | | Aandeel in de landbouwexport | 0,8% | | | Totale importwaarde (mld. euro) | 0,9 | 24,2 | | Aandeel in de landbouwimport | 1,0% | | | Belangrijkste exportbestemmingen (mln. euro) | | | | Duitsland | 221 | -14 | | België | 114 | -6 | | Spanje | 84 | 33 | | Belangrijkste herkomstlanden import (mln. euro) | | | | Polen | 144 | 4 | | Duitsland | 92 | 45 | | China | 79 | 535 |
4.22 Overige producten van dierlijke oorsprong: sterke procentuele import en exportgroei
Nederland exporteerde in 2022 voor 738 mln. euro aan overige producten van dierlijke oorsprong. Dit is bijna 13% meer dan een jaar eerder (tabel 4.21). Het gaat hier om een diverse groep producten, zoals rundersperma, darmen, blazen, magen, veren, haren en visafval. Van deze producten ging 21% naar Duitsland en 12% naar Frankrijk en 9% naar Zweden. Van de waarde aan geëxporteerde goederen is slechts 36% van Nederlandse makelij, dus 64% van de export bestaat hier uit wederuitvoer.
De exportdaling naar Duitsland was beperkt. De groei naar Frankrijk en vooral Zweden was stevig. Naar Zweden betrof het een toename van dode dieren die niet geschikt zijn voor menselijke consumptie. Naar Frankrijk nam de exportwaarde toe van producten zoals darmen, blazen en magen van dieren, en vogelhuiden.
In 2022 bedroeg de import van andere producten van dierlijke oorsprong 573 mln. euro, een toename van 20% ten opzichte van 2021. De toename is vooral een gevolg van de handel met Duitsland, China en overige landen uit de EU. Uit deze gebieden nam in absolute zin de import het sterkste toe. Twee van deze gebieden staan in de top drie van belangrijkste handelslanden als het om de import gaat van deze overige dierlijke goederen.
Omdat de dierproductie in China herstelde van de lagere hoeveelheden vanwege de varkenspest, groeide de import uit dit land van darmen, blazen en magen van dieren. Uit Duitsland werden onder andere meer ‘vogelhuiden en andere delen van vogels, met veren of dons bezet’ en beenderen en hoornpitten geïmporteerd. Naar België daalde de waarde van rundersperma.
Tabel 4.21 Nederlandse handel in overige producten van dierlijke oorsprong (GN-05) |
| Totale exportwaarde (mld. euro) | 0,7 | 12,7 | | Waarvan van Nederlandse makelij | 36% | | | Aandeel in de landbouwexport | 0,6% | | | Totale importwaarde (mld. euro) | 0,6 | 20 | | Aandeel in de landbouwimport | 0,7% | | | Belangrijkste exportbestemmingen (mln. euro) | | | | Duitsland | 152 | -3 | | Frankrijk | 87 | 28 | | Zweden | 70 | 96 | | Belangrijkste herkomstlanden import (mln. euro) | | | | Duitsland | 177 | 16 | | China | 147 | 10 | | België | 41 | -18 |
4.23 Granen: exportwaarde en importwaarde neemt beide toe
De exportwaarde van granen bedroeg in 2022 627 mln. euro, een toename van ruim 28% ten opzichte van 2021 (tabel 4.22). Ook de import die veel groter is, namelijk 4,4 mld. euro, nam toe met ruim 28%. De groei van de import is derhalve in absolute zin veel groter. Groeide de export ‘slechts’ met 138 mln. euro, de importwaarde steeg met 963 mln. euro volgens deze raming.
Veel van het graan dat wordt geëxporteerd is dan ook niet van Nederlandse makelij. Het wederuitvoerpercentage ligt op 80%.
De oorlog tussen Oekraïne en Rusland, twee grote producenten op de wereldmarkt van granen, en de gevolgen van deze oorlog hebben de beschikbaarheid, naast lagere oogsten, in de wereld verkleind. Hierdoor is de prijs van granen gestegen (www.agrimatie.nl). Sinds het uitbreken van de oorlog heeft Oekraïne geprobeerd graan toch te exporteren. Dit gebeurt per vrachtwagen, binnenvaartschip of via het spoor maar is qua volume een druppel op een gloeiende plaat, en is moeizaam vanwege de verschillende breedtes van het spoor tussen onder ander Polen en Oekraïne. Normaal gesproken wordt graan uit Oekraïne via tankers getransporteerd. Deze tankers gaan via havens aan de Zwarte Zee naar diverse bestemmingen. Sinds het uitbreken van de oorlog is deze route moeilijk begaanbaar. Sinds 27 juli, toen de graandeal werd ondertekend, is er een corridor ingesteld waarlangs graan geëxporteerd kan worden via de havens die nog in handen zijn van Oekraïne. Via deze link kan precies worden nagegaan hoeveel schepen via deze routes. Of de deal standhoudt valt te bezien.
Nederland importeerde in 2022 dan ook nog altijd graan uit Oekraïne. Wel is het volume sterk gedaald en de prijs gestegen. Belangrijke importlanden voor Nederland zijn en blijven Duitsland en Frankrijk. Door een afname van de import van mais uit Oekraïne steeg de import uit Duitsland sterk. Niet uit te sluiten is dat deze mais ook ten dele uit Oekraïne afkomstig is (Reuters, 2022). Ook in Duitsland is Oekraïne een belangrijke importeur van mais. Ook uit Frankrijk steeg de import van mais sterk en ook van tarwe nam de import sterk toe.
De exportwaarde steeg met ruim 28% en behelst maar een half procent van de totale exportwaarde van landbouwgoederen. Duitsland, België en Frankrijk zijn de belangrijkste exportlanden. Alle drie de landen lieten een sterke toename van de exportwaarde zien. Naar Duitsland ging meer gerst en er werd naar alle drie de exportlanden een hogere waarde aan rijst uitgevoerd.
Meer informatie over de graanketen is hier te lezen.
Tabel 4.22 Nederlandse handel in granen (GN-10) |
| Totale exportwaarde (mld. euro) | 0,6 | 28,3 | | Waarvan van Nederlandse makelij | 20% | | | Aandeel in de landbouwexport | 0,5% | | | Totale importwaarde (mld. euro) | 4,43 | 28,1 | | Aandeel in de landbouwimport | 5,0% | | | Belangrijkste exportbestemmingen (mln. euro) | | | | Duitsland | 230 | 33 | | België | 184 | 26 | | Frankrijk | 89 | 44 | | Belangrijkste herkomstlanden import (mln. euro) | | | | Frankrijk | 1.375 | 55 | | Duitsland | 1.037 | 22 | | Oekraïne | 395 | -28 |
4.24 Plantensappen: sterke groei handelswaarde, totale waarde beperkt gebleven
In 2022 steeg de export van plantensappen met bijna 31%. De exportwaarde van plantensappen is gering met ruim 150 mln. euro (tabel 4.23). Onder deze productgroep vallen onder andere zoethout(drop), hopextracten en pectine.
Door de lage absolute waarde zijn de procentuele verschillen groot. De procentuele toename van de export naar Duitsland en het Verenigd Koninkrijk valt hierdoor op. Deze is sterk beïnvloed door een hogere exportwaarde van plantenslijmen en bindmiddelen die tegen hogere exportprijzen werden verhandeld. Van de totale waarde aan geëxporteerde plantensappen is 46% van Nederlandse makelij.
De importwaarde van plantensappen bedroeg in 2022 bijna 230 mln. euro en nam met ruim 23% toe ten opzichte van 2021. De belangrijkste herkomstlanden zijn Duitsland (15%), Frankrijk (11%) en China (8%), een deel komt ook uit overige niet-EU-landen zoals de Filipijnen en de Dominicaanse Republiek. Vooral de import van China steeg sterk.
Meer informatie over plantensappen en extracten is te vinden in de plantenextractenbibliotheek.
Tabel 4.23 Nederlandse handel in plantensappen (GN-13) |
| Totale exportwaarde (mld. euro) | 0,2 | 30,9 | | Waarvan van Nederlandse makelij | 46% | | | Aandeel in de landbouwexport | 0,1% | | | Totale importwaarde (mld. euro) | 0,2 | 23,2 | | Aandeel in de landbouwimport | 0,3% | | | Belangrijkste exportbestemmingen (mln. euro) | | | | Duitsland | 31 | 58 | | Verenigd Konikrijk | 15 | 45 | | België | 13 | -1 | | Belangrijkste herkomstlanden import (mln. euro) | | | | Duitsland | 34 | -2 | | Frankrijk | 24 | 1 | | China | 19 | 58 |
4.25 Vlechtstoffen: Lage handelswaarde neemt toe
De exportwaarde van vlechtstoffen (zoals bamboe en riet) bedroeg in 2022 ruim 60 mln. euro, een stijging van ruim 50% ten opzichte van 2021. Het aandeel in de totale landbouwexport is zeer beperkt (tabel 4.24).
De belangrijkste exportbestemmingen zijn in 2022 Duitsland (24%) het Verenigd Koninkrijk (20%) en België (13%). Vooral naar Duitsland en België nam de export sterk toe. In 2022 bestond de exportwaarde van vlechtstoffen voor 46% uit producten van Nederlandse makelij.
Nederland importeerde voor 122 mln. euro aan vlechtstoffen. De importwaarde overstijgt derhalve de exportwaarde. De twee belangrijkste herkomstlanden zijn China (38%) en India (37%). Uit China kwam vooral meer riet en bies.
Tabel 4.24 Nederlandse handel in vlechtstoffen (GN-14) |
| Totale exportwaarde (mld. euro) | 0,1 | 53,4 | | Waarvan van Nederlandse makelij | 46% | | | Aandeel in de landbouwexport | 0,0% | | | Totale importwaarde (mld. euro) | 0,1 | 29,1 | | Aandeel in de landbouwimport | 0,1% | | | Belangrijkste exportbestemmingen (mln. euro) | | | | Duitsland | 15 | 178 | | Verenigd Konikrijk | 12 | 18 | | België | 8 | 196 | | Belangrijkste herkomstlanden import (mln. euro) | | | | China | 46 | 35 | | India | 45 | 8 | | België | 11 | 136 |
4.26 Overige primaire en secundaire landbouwgoederen: toename exportwaarde groter dan importgroei
De exportwaarde van overige primaire en secundaire landbouwproducten bedroeg 6,6 mld. euro in 2022 (tabel 4.25). Dit is een stijging van bijna 35% ten opzichte van 2021. In deze productgroep zitten onder andere glycerol, rubber, katoen en diverse oliën, hout en vetzuren.
Duitsland is de belangrijkste exportbestemming (21%), gevolgd door België (11%) en Frankrijk (7%). De export werd gestimuleerd door de toename van de verkoopwaarde bij een lagere hoeveelheid en is daarmee een goede graadmeter voor de totale ontwikkeling. De exportwaarde van onder andere glycerol en ruikstoffen voor de drankenindustrie naar Duitsland nam toe. De exportwaarde van glycerol, houten pellets en industriële vetalcoholen steeg naar België. Naar Frankrijk exporteerde Nederland een hogere waarde aan glycerol, melk-albumine en industrieel stearinezuur. De exportwaarde van deze overige primaire en secundaire landbouwgoederen bestaat voor 62% uit goederen van Nederlandse makelij. Deze diverse groep heeft een aandeel van ruim 5,4% in de totale land- en tuinbouwexport. Bij de import gaat het om ruim 7,7%.
De import van deze groep landbouwproducten bedroeg 6,8 mld. euro in 2022, een toename met ruim 20% ten opzichte van 2021. De import kwam in 2022 met name uit Duitsland (16%), Indonesië (14%) en de Verenigde Staten (9%). Uit Duitsland steeg de importwaarde van glycerol, diverse industriële vetzuren en melk proteïnen. Uit Indonesië werden vooral meet industriële vetalcoholen geïmporteerd. Veelal steeg de waarde door prijsstijgingen. Ook uit de Verenigde Staten kwamen meer industriële vetalcoholen en houtenpallets. Door de oorlog in Oekraïne viel uit die regio de export hiervan terug (Het Houtblad, 2022).
Tabel 4.25 Nederlandse handel in overige primaire en secundaire landbouwgoederen |
| Totale exportwaarde (mld. euro) | 6,6 | 34,6 | | Waarvan van Nederlandse makelij | 62% | | | Aandeel in de landbouwexport | 5,4% | | | Totale importwaarde (mld. euro) | 6,8 | 20,1 | | Aandeel in de landbouwimport | 7,7 | | | Belangrijkste exportbestemmingen (mln. euro) | | | | Duitsland | 1.396 | 58 | | België | 704 | 53 | | Frankrijk | 487 | 55 | | Belangrijkste herkomstlanden import (mln. euro) | | | | Duitsland | 1.070 | 15 | | Indonesië | 927 | 21 | | Verenigde Staten van Amerika | 638 | 24 |
4.27 Landbouwexportverdiensten
In paragraaf 3.5 zijn de landbouwexportverdiensten uitgesplitst naar landen van bestemming, in deze pararaaf worden de verdiensten uitgesplitst naar soorten landbouwgoederen. Ook voor deze uitsplitsing geldt dat de informatie nog enkel beschikbaar is tot en met verslagjaar 2021. Op productniveau verdient Nederland het meest aan de export van sierteelt (7,1 mld. euro in 2021), waarvan 6,8 mld. door de export van Nederlandse makelij en 0,3 mld. dankzij wederuitvoer (zie figuur 4.1). Na sierteelt volgt de export van vlees (4,4 mld. euro), zuivel en eieren (4,2 mld.) en groenten (3,8 mld.). Bereidingen van graan, meel en melk, zoals babymelkpoeder staat op plek 5 (2,4 mld.) en daarna volgen bereidingen van groente en fruit, dranken, cacaobereidingen, natuurlijke vetten en oliën en de export van resten voedselindustrie en veevoer.
Net buiten de top tien staat de fruitexport (1,3 mld. euro). De fruitexport staat een stuk lager dan bij de exportwaarde omdat het grootste deel wederuitvoer van buitenlands fruit betreft, fruit waaraan Nederland relatief weinig verdient.
Sierteelt is ook het meest lucratieve agrarische exportproduct indien wordt gerekend naar de verdiensten per euro exportwaarde (zie figuur 4.2). Aan een euro sierteeltexport verdiende Nederland 67 eurocent in 2021. Voor enkel Nederlandse sierteelt is het 81 eurocent per euro exportwaarde. Ook Nederlandse groenten en fruit zijn met respectievelijk 77 en 78 eurocent exportverdiensten per euro export bovengemiddeld lucratief. De totale fruitexport is veel minder lucratief door de grote invloed van wederuitvoer.
Gemiddeld leverde landbouwexport in 2021 41 eurocent per euro exportwaarde op en dat is 58 eurocent indien wordt gezuiverd voor wederuitvoer.
Uit de vergelijking met 2015 wordt duidelijk dat de grootste groei in de verdiensten aan de landbouwexport te danken is aan de sierteeltexport, in 2021 waren de exportverdiensten 1,4 mld. hoger dan in 2015 (zie figuur 4.3). Ook de export van babymelkpoeder naar China is terug te zien in de cijfers (onder bereidingen van graan, meel en melk). Op een zesde plek staat de fruitexport met een toename van 0,4 mld. euro. Daarbij valt onder andere te denken aan toegenomen verdiensten aan de wederuitvoer van buitenlandse fruit zoals avocado’s (CBS, 2021c).
Lees hier meer over de publicatie.
|