| Actuele voedselprijzen - Brood |
Broodprijs stabiliseert op een hoog niveau, tarweprijs op niveau begin 2021
|
16-4-2024
|
De consumentenprijsindex van brood en broodproducten is in januari 2024 uitgekomen op 125 punten (2020=100). Dat is circa 1% lager dan in november 2023 en 2% hoger dan in januari 2023. De producentenprijsindex is uitgekomen op 126 punten in januari 2023, 1% hoger dan in november 2023 en 3% hoger dan een jaar eerder. De prijsindex van tarwe af boerderij daalde verder in januari 2024 en kwam uit op 106 punten. Dit is 5% lager dan twee maanden eerder en 30% lager dan in dezelfde maand vorig jaar.
|
Prijsontwikkeling
De consumentenprijsindex van brood is in januari 2024 uitgekomen op 125 punten (2020=100), net iets lager dan het prijsniveau in november vorig jaar. Het is 2% hoger ten opzichte van een jaar geleden en nog steeds 21% hoger dan twee jaar terug. De producentenprijsindex is uitgekomen op 126 punten in januari 2023, 1% lager dan in november 2023 en 12% hoger dan een jaar eerder.
De consumenten- en producentenprijzen zijn op korte termijn weinig gevoelig voor veranderende telersprijzen. Deze stabiliteit is te verklaren vanuit het feit dat de industrie de grondstofvoorziening en de bijbehorende prijsrisico’s afdekt met contracten. De prijs van brood was dan ook vrij stabiel en lag lang rond de 100 punten tot eind 2021. Sinds begin 2022 is dit veranderd en zijn de prijzen gaan stijgen als gevolg van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. Door de oplopende grondstof- en energieprijzen en hogere personeelskosten zijn de productiekosten in de bakkerijen afgelopen jaar gestegen. Momenteel stabiliseert dit, maar historisch gezien staan de CPI en PPI nog steeds op een hoog niveau.
Bij de start van het seizoen 2021-2022 – na de oogst in augustus 2021 – daalde de telersprijsindex van tarwe eerst naar 136 punten, maar steeg daarna naar een recordhoogte van 236 punten in juni/juli 2022. Sindsdien is de tarweprijs weer gedaald, op basis van positieve oogstverwachtingen voor seizoen 2023-2024. De prijsindex van januari 2024 lag op 106 punten. Dit is 5% lager dan twee maanden eerder en een daling van 30% ten opzichte van januari 2023. N.B. De prijsindex af boerderij betreft de prijzen van Nederlandse zachte tarwe en spelt en niet die van de wereldmarktprijs van harde tarwe.
De prijzen voor tarwe op de internationale graanmarkten naderen het niveau van de jaren voor het uitbreken van de oorlog. Dit is opmerkelijk aangezien de wereldwijde tarwevoorraden de laagste zijn sinds het seizoen 2016-2017. Het Amerikaanse landbouwministerie USDA heeft dit bevestigd en schat de globale tarwevoorraden op 258,8 miljoen ton, 0,6 ton lager dan eerder voorspeld. De lage voorraden zijn voornamelijk toe te schrijven aan China, Oekraïne en India. De beperkte voorraden worden gecompenseerd door grote aanvoer vanuit Rusland en ook het niveau van de exportvolumes via de zeeroute vanuit de havens van Odessa nemen weer behoorlijk toe tot het gebruikelijke niveau voor Oekraïne. Bovendien stelt het ICG Grain Market Report dat de slechtere oogsten als gevolg van uitdagende weersomstandigheden wereldwijd worden gecompenseerd door het wereldwijd grotere areaal beschikbaar voor graan. Wereldwijd ligt de productieraming nu op circa 787 miljoen ton (maart 2024).
Keten
De keten van brood omvat 6 ketenschakels tot aan consumptie. De eerste stap in de keten is de teelt van graan of tarwe. Vervolgens wordt de tarwe tot meel gemalen in maalderijen die de baktarwe kopen via de wereldmarkt, rechtstreeks van boeren of collecteurs of via termijnmarkten. De maalderij brengt haar meel naar industriële of ambachtelijke bakkerijen die het daarna laten verpakken en distribueren naar de retail of foodservice partijen zoals supermarkten, speciaalzaken en cateringorganisaties.
Toelichting op drie niveaus;
Akkerbouwbedrijven
Het merendeel van de ruim 1 miljoen ton tarwe die jaarlijks door ca. 5600 Nederlandse akkerbouwers (CBS, 2023) wordt geproduceerd, is zachte tarwe. Deze is minder geschikt als baktarwe en wordt grotendeels benut als veevoer. Slechts ongeveer 100.000 ton van het in Nederland geproduceerde graan - vooral tarwe - wordt verwerkt door de Nederlandse maalindustrie.
Industrie
De brood- en deegwarenindustrie bestaat uit brood- en banketbakkerijen, de banket- en koekindustrie en de deegwarenindustrie. Er zijn inmiddels ruim 4300 brood- en banketbakkerijen in Nederland, ook wel warme bakkers genoemd (CBS, 2023). Dit is een behoorlijke stijging ten opzichte van het jaar 2007 (start van de CBS-reeks) toen het er nog ca. 2500 waren. Industriële bakkerijen produceren het brood voor de supermarkten. Het volume dat zij produceren is groot, maar hun aantal is klein en de markt is geconcentreerd. Twee Nederlandse industriële bakkerijen produceren 40 tot 60% van het brood en banket. Meel wordt vaak rechtstreeks gekocht bij maalderijen. Tot 2018 was Meneba de grootste maalderij in Nederland met een marktaandeel van 65%. In 2018 is Meneba overgenomen door het Belgische Dossche Mills, een van de grootste maalderijen van Europa. Daarnaast kent Nederland twee middelgrote maalderijen en een aantal kleinere. De maalderijen importeren gezamenlijk rond de 80% van de tarwe, voornamelijk uit Frankrijk en Duitsland. De top vijf leveranciers van bakkerijgrondstoffen (in willekeurige volgorde) zijn Zeelandia, Beko, Koopmans Meel, Meneba/Dossche Mills en Bakeplus.
Afzet
Hoewel warme bakkers in populariteit groeien, wordt het merendeel van het brood, ruim 80%, nog altijd verkocht in de supermarkten.
Prijsvorming
Ten opzichte van de prijzen af boerderij zijn de consumentenprijzen en producentenprijzen stabiel. Industriële bakkerijen hebben vaak langlopende relaties met supermarkten, door de complexiteit van het productieproces en de specificaties van hun afnemers. Soms worden meerjarige contracten opgesteld. Prijzen worden daarin niet vastgelegd. De grondstoffen bestaan behalve uit meel, uit ingrediënten als oliën en vetten, suiker, eieren, en enzymen of halffabricaten (mixen) en broodverbetermiddelen. Ook prijsontwikkelingen in deze ketens beïnvloeden de producentenprijs. De beurs van Rouen is een belangrijk ijkpunt voor de prijs waarvoor industriële bakkerijen tarwe inkopen. Zij stellen contracten op met maalderijen om hoeveelheden af te dekken. De graanprijs af boerderij fluctueert van jaar tot jaar en is sterk afhankelijk van de vraag- en aanbodontwikkelingen op de mondiale markt. Het weer heeft grote invloed. De graanprijs bestaat uit een basisprijs en toeslagen voor kwaliteit.
|