Stikstofbedrijfsoverschot op melkveebedrijven
Laatste update: 26 augustus 2025 Update frequentie: Jaarlijks
Melkveebedrijven in het Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid (LMM) behaalden in 2023 een gemiddeld stikstofbedrijfsoverschot van 123 kg per ha. Dat was 35 kg per ha lager dan in 2022. De belangrijkste reden hiervoor is de hogere afvoer van stikstof van het bedrijf.
Gemiddeld
De grafieken op deze pagina zijn visueel gepresenteerd en zijn niet goed leesbaar met screenreaders.
Grafiek wordt geladen...
Het stikstofbedrijfsoverschot per ha (het verschil tussen de aan- en afvoer van stikstof) fluctueert sterk vanaf 2018 en bedroeg in 2023 123 kg per ha.
Spreiding
De grafieken op deze pagina zijn visueel gepresenteerd en zijn niet goed leesbaar met screenreaders.
Grafiek wordt geladen...
De mediaan (middelste waarneming) van het stikstofbedrijfsoverschot op melkveebedrijven bedroeg in 2023 124 kg per ha. De helft van het aantal melkveebedrijven heeft een stikstofbodemoverschot wat in 2023 lag tussen de 89 en 154 kg per ha.
Regio
De grafieken op deze pagina zijn visueel gepresenteerd en zijn niet goed leesbaar met screenreaders.
Grafiek wordt geladen...
Melkveebedrijven in de Kleiregio hebben in 2023 gemiddeld een stikstofbedrijfsoverschot van 147 kg per ha. In de andere grondsoortregio’s is het overschot ongeveer 100 tot 110 kg N per ha.
Historische data
De grafieken op deze pagina zijn visueel gepresenteerd en zijn niet goed leesbaar met screenreaders.
Grafiek wordt geladen...
In de jaren negentig was het gemiddelde stikstofbedrijfsoverschot op melkveebedrijven in Nederland ongeveer 325 kg per ha. De eerste jaren na de eeuwwisseling was dat gedaald naar een niveau van gemiddeld 170 kg stikstof per ha.
In de Lössregio is het laagste niveau van het stikstofbedrijfsoverschot behaald (102kg per ha). In de Zand-, Klei- en Veenregio is het stikstofbedrijfsoverschot op melkveebedrijven afgenomen tot respectievelijk 111, 147 en 109 kg per ha. De variatie in het bedrijfsoverschot tussen bedrijven was groot. De spreiding (25-75-procentwaarde) rondom het gemiddelde bedrijfsoverschot bedroeg in 2023 89 en 154 kg per ha. De spreiding binnen en tussen grondsoortregio’s was ook groot.
Zandregio
De grafieken op deze pagina zijn visueel gepresenteerd en zijn niet goed leesbaar met screenreaders.
Grafiek wordt geladen...
De mediaan (middelste waarneming) van het stikstofbedrijfsoverschot op melkveebedrijven in de Zandregio bedroeg in 2023 113 kg per ha. De helft van het aantal melkveebedrijven heeft een stikstofbedrijfsoverschot dat in 2023 tussen de 80 en 142 kg per ha lag.
Kleiregio
De grafieken op deze pagina zijn visueel gepresenteerd en zijn niet goed leesbaar met screenreaders.
Grafiek wordt geladen...
De mediaan (middelste waarneming) van het stikstofbedrijfsoverschot op melkveebedrijven in de Kleiregio bedroeg in 2023 153 kg per ha. De helft van het aantal melkveebedrijven heeft een stikstofbedrijfsoverschot dat in 2023 tussen de 118 en 179 kg per ha lag.
Veenregio
De grafieken op deze pagina zijn visueel gepresenteerd en zijn niet goed leesbaar met screenreaders.
Grafiek wordt geladen...
De mediaan (middelste waarneming) van het stikstofbedrijfsoverschot op melkveebedrijven in de Veenregio bedroeg in 2023 114 kg per ha. De helft van het aantal melkveebedrijven heeft een stikstofbedrijfsoverschot dat in 2023 tussen de 84 en 134 kg per ha lag.
Lössregio
De grafieken op deze pagina zijn visueel gepresenteerd en zijn niet goed leesbaar met screenreaders.
Grafiek wordt geladen...
De mediaan (middelste waarneming) van het stikstofbedrijfsoverschot op melkveebedrijven in de Lössregio bedroeg in 2023 106 kg per ha. De helft van het aantal melkveebedrijven heeft een stikstofbedrijfsoverschot dat in 2023 tussen de 86 en 132 kg per ha lag.
De stikstofaanvoer bestaat vooral uit voer en kunstmest
Het grootste deel van de stikstofaanvoer op melkveebedrijven bestaat uit voeraankopen. Op de tweede plaats komt de aanvoer via kunstmest. De aanvoer van stikstof op melkveebedrijven via organische mest, dieren, plantaardige producten en overige aanvoer zijn van gering belang. Melkveehouders verbruikten in 2023 minder stikstof via voer (gemiddeld -13 kg N per ha) en iets meer stikstofkunstmest (gemiddeld +5 kg N per ha) ten opzichte van het voorgaande jaar. Doordat 2022 een droog jaar was, viel de ruwvoeropbrengst op het eigen bedrijf tegen waardoor er meer voer is aangekocht. Dat was ook het geval in het droge jaar 2018. Zowel het aangevoerde voer- als het kunstmestverbruik lag in 2023 respectievelijk 5 en 1 kg stikstof per ha lager dan het gemiddelde van de vijf voorgaande jaren. In de Zandregio was de totale aanvoer van stikstof in 2023 met gemiddeld 313 kg stikstof per ha het hoogste van alle regio’s. De melkveehouders in de Klei- en Lössregio hadden een aanvoer van stikstof op bedrijfsniveau van respectievelijk 309 en 291 kg per ha. Bij melkveehouders in de Veenregio werd een stijging in aanvoer van stikstof per ha gezien ten opzichte van vorig jaar. Met gemiddeld 251 kg stikstof per ha werd hier de minste hoeveelheid stikstof per ha aangevoerd. De aanvoer van stikstof op bedrijfsniveau in 2023 was nationaal gemiddeld 300 kg per ha. Dit is 9 kg per ha lager dan het gemiddelde van de vijf voorgaande jaren.Nederland
De grafieken op deze pagina zijn visueel gepresenteerd en zijn niet goed leesbaar met screenreaders.
Grafiek wordt geladen...
De aanvoer van stikstof per ha op melkveebedrijven in Nederland stijgt in de periode 2006-2018 en betreft vooral aanvoer via kunstmest en voer.
Zandregio
De grafieken op deze pagina zijn visueel gepresenteerd en zijn niet goed leesbaar met screenreaders.
Grafiek wordt geladen...
De aanvoer van stikstof per ha op melkveebedrijven in de Zandregio bestaat in 2023 voor 65% uit voedermiddelen en voor 32% uit kunstmest.
Kleiregio
De grafieken op deze pagina zijn visueel gepresenteerd en zijn niet goed leesbaar met screenreaders.
Grafiek wordt geladen...
De aanvoer van stikstof per ha op melkveebedrijven in de Kleiregio bestaat in 2023 voor 56% uit voedermiddelen en voor 42% uit kunstmest.
Veenregio
De grafieken op deze pagina zijn visueel gepresenteerd en zijn niet goed leesbaar met screenreaders.
Grafiek wordt geladen...
De aanvoer van stikstof per ha op melkveebedrijven in de Veenregio bestaat in 2023 voor 59% uit voedermiddelen en voor 38% uit kunstmest.
Lössregio
De grafieken op deze pagina zijn visueel gepresenteerd en zijn niet goed leesbaar met screenreaders.
Grafiek wordt geladen...
De aanvoer van stikstof per ha op melkveebedrijven in de Lössregio bestaat in 2023 voor 60% uit voedermiddelen en voor 37% uit kunstmest.
Afvoer van stikstof met dierlijke producten 5% hoger in 2023
Op melkveebedrijven in het LMM nam in 2023 de afvoer van stikstof per ha via dierlijke producten, organische mest en plantaardige producten (inclusief voorraadmutatie) toe. De ruwvoedervoorraden aan het eind van het jaar waren meer aangevuld met eigen geteeld ruwvoer dan het droge jaar 2022.Nederland
De grafieken op deze pagina zijn visueel gepresenteerd en zijn niet goed leesbaar met screenreaders.
Grafiek wordt geladen...
De afvoer van stikstof op de bedrijfsbalans van melkveebedrijven stijgt in de periode 2006-2017. Daarna is er een aantal jaar minder stikstofafvoer, maar in 2023 is weer een toename zichtbaar.
Zandregio
De grafieken op deze pagina zijn visueel gepresenteerd en zijn niet goed leesbaar met screenreaders.
Grafiek wordt geladen...
Melkveebedrijven in de Zandregio voerden in 2023 gemiddeld 201 kg stikstof per ha, af waarvan 48% in de vorm van dierlijke producten.
Kleiregio
De grafieken op deze pagina zijn visueel gepresenteerd en zijn niet goed leesbaar met screenreaders.
Grafiek wordt geladen...
Melkveebedrijven in de Kleiregio voerden in 2023 gemiddeld 162 kg stikstof per ha af waarvan 55% in de vorm van dierlijke producten.
Veenregio
De grafieken op deze pagina zijn visueel gepresenteerd en zijn niet goed leesbaar met screenreaders.
Grafiek wordt geladen...
Melkveebedrijven in de Veenregio voerden in 2023 gemiddeld 141 kg stikstof per ha, af waarvan 58% in de vorm van dierlijke producten.
Lössregio
De grafieken op deze pagina zijn visueel gepresenteerd en zijn niet goed leesbaar met screenreaders.
Grafiek wordt geladen...
Melkveebedrijven in de Lössregio voerden in 2023 gemiddeld 190 kg stikstof per ha af, waarvan 45% in de vorm van dierlijke producten.
In 2023 bedroeg de afvoer via dierlijke producten in de Zandregio 97 kg stikstof per ha. Melkveehouders in de Kleiregio realiseerden een afvoer via dierlijke producten van 90 kg stikstof per ha. De laagste afvoer via dierlijke producten hadden melkveehouders in de Löss- en Veenregio met respectievelijk 86 en 82 kg stikstof per ha. In de Zand- en Lössregio was de afvoer via organische mest in 2023 gemiddeld respectievelijk 67 en 62 kg per ha en daarmee hoger dan in de andere regio’s. Melkveehouders in de Veenregio hadden met gemiddeld 33 kg stikstof per ha de laagste afvoer van organische mest. In de periode 2006-2015 nam de afvoer via organische mest in bijna alle regio’s juist toe. Door de lagere veebezetting in de laatste jaren en ondanks de toegenomen melkproductie per ha in 2017 en 2018, was het niet noodzakelijk meer stikstof en fosfaat via mest af te voeren. In 2022 nam de afvoer van organische mest toe met gemiddeld 3 kg stikstof per ha. In 2023 kwam daar nog gemiddeld 11 kg stikstof per ha bij waarbij de afvoer via organische mest gemiddeld 53 kg stikstof per ha bedroeg. De totale afvoer van stikstof op bedrijfsniveau in 2023 was gemiddeld 177 kg per ha. Dit is 26 kg per ha hoger dan het jaar ervoor en 12% hoger dan het gemiddelde van de vijf voorgaande jaren.
Over de indicator
Deze indicator beschrijft de aanvoer en de afvoer van stikstof en het stikstofbedrijfsoverschot, uitgedrukt in kg stikstof per ha. Het stikstofbedrijfsoverschot is de aanvoer minus de afvoer op bedrijfsniveau.De aanvoer van stikstof bestaat uit de aanvoer van kunstmest, dierlijke mest, overige organische meststoffen, voer, dieren, plantaardige producten en overige producten. Aanvoer wordt gecorrigeerd voor voorraadmutaties. De afvoer van stikstof bestaat uit de afvoer van dierlijke producten, dieren, gewassen en plantaardige producten, dierlijke mest en overige organische meststoffen en overige producten. Afvoer wordt gecorrigeerd voor voorraadmutaties. De gehalten in de afvoer van gewassen en plantaardige producten zijn gebaseerd op forfaits en gemiddelden van waardebepalingen. Daarmee is de variatie in de afvoer van nutriënten met gewassen en plantaardige producten uitsluitend afhankelijk van de hoeveelheid afvoer.
De indicator stikstofbedrijfsoverschot betreft het saldo van de aanvoer minus de afvoer op bedrijfsniveau.
Aanvoerposten van het bedrijf
- Kunstmest: Saldo van alle aanvoer, afvoer en voorraadmutatie van kunstmeststoffen.
- Dierlijke en overige organische mest: Saldo van alle aanvoer, afvoer en voorraadmutatie van dierlijke meststoffen en overige organische meststoffen als er een nettoverbruik (aanvoer) is.
- Voer: Saldo van alle aanvoer en voorraadafnames van alle voedermiddelen (krachtvoer, ruwvoer en andere).
- Dieren:Enkel de aanvoer van dieren.
- Plantaardige producten (zaai-, plant- en pootgoed): Enkel de aanvoer van plantaardige producten.
- Overig: Saldo van alle aanvoer, afvoer en voorraadmutatie van alle overige producten als er een nettoverbruik (aanvoer) is.
Afvoerposten van het bedrijf
- Dierlijke producten (melk, wol, eieren): Saldo van alle aanvoer, afvoer en voorraadmutatie van alle dierlijke producten (melk en overige dierlijke producten).
- Dieren: Saldo van afvoer en voorraadmutatie van dieren en vlees.
- Dierlijke en overige organische mest: Saldo van alle aanvoer, afvoer en voorraadmutatie van dierlijke meststoffen en overige organische meststoffen als er sprake is van een nettoproductie (afvoer).
- Gewassen en overige plantaardige producten: Saldo van afvoer en voorraadmutatie plantaardige producten (gewassen niet bestemd voor ruwvoer), voorraadtoenames en verkopen ruwvoer.
- Overig: Saldo van alle aanvoer, afvoer en voorraadmutatie van alle overige producten als er een nettoproductie (afvoer) is.
Bron en getoonde groep bedrijven
De gegevens voor beide indicatoren zijn afkomstig uit het Bedrijveninformatienet van Wageningen Social & Economic Research. Binnen het Bedrijveninformatienet verzamelt Wageningen Social & Economic Research bedrijfsgegevens over ongeveer 1.500 individuele land- en tuinbouwbedrijven. De verzamelde gegevens betreffen vooral financieel-economische en duurzaamheidsgegevens.Alleen bedrijven in het Bedrijveninformatienet die binnen de definitie van het Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid (LMM) vallen, worden getoond. Voor de bedrijven geldt dat ze minimaal 25.000 euro Standaardopbrengst hebben en 10 of meer ha cultuurgrond gebruiken.