Bedrijfsomvang grond op akkerbouwbedrijven

De gemiddelde omvang van akkerbouwbedrijven binnen de doelpopulatie van het Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid (LMM) bedraagt 59,4 ha cultuurgrond in 2024. Sinds 2020 is een lichte daling zichtbaar in het areaal cultuurgrond op akkerbouwbedrijven. In 2024 is er voor het eerst weer een stijging van het gemiddelde areaal cultuurgrond ten opzichte van het voorgaande jaar waarneembaar.

Veranderingen in het gemiddelde bedrijfsareaal

Het gemiddelde bedrijfsareaal van akkerbouwbedrijven is vanaf ongeveer 2009 vrij stabiel. De onderliggende aantallen bedrijven per grootteklasse van omvang per bedrijf geven echter aan dat er wel ontwikkelingen zijn. Zo groeit het aantal kleinere akkerbouwbedrijven vanaf 2013 en is het aantal bedrijven met een omvang van 50-100 ha de laatste 10 jaar ongeveer stabiel . Daarnaast zijn er meer grote bedrijven (>150 ha). In de categorie kleine bedrijven (<25 ha) groeit per saldo het aantal bedrijven. Waarschijnlijk komt dit doordat er akkerbouwbedrijven stoppen of in omvang van het areaal uitbreiden en tot een andere grootteklasse gaan behoren. Daarnaast kan het zijn dat andere bedrijven (bijvoorbeeld voormalige melkveebedrijven) vanwege verandering van bedrijfsactiviteiten, tot het bedrijfstype akkerbouw gaan behoren. Schaalvergroting is een van de redenen waardoor er in de periode 2000-2024 een toename is van grote bedrijven van ruim 200 naar 523 bedrijven. Ook de manier waarop bedrijven worden ingedeeld in categorieën speelt een rol.

De bedrijfsomvang wordt bepaald op basis van Standaardopbrengsten (SO), een systematiek waarin de SO-normen elke drie jaar worden aangepast aan veranderingen in prijzen en productiviteit. Hierdoor kan een bedrijf qua grootteklasse veranderen zonder dat er iets verandert in de hoeveelheid grond of het aantal dieren. Zo zorgden in 2013 nieuwe akkerbouwbedrijven in de Zand- en Lössregio voor een stijging van het aantal akkerbouwbedrijven en een daling in het gemiddelde bedrijfsareaal doordat deze nieuwe bedrijven gemiddeld minder grond hadden in vergelijking met de andere akkerbouwbedrijven.

Combinatiebedrijven en cultuurgrond

Naast gespecialiseerde akkerbouwbedrijven volgt het Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid (LMM) ook bedrijven die akkerbouw combineren met tuinbouw, zolang tuinbouwgewassen niet meer dan 20% van het bedrijfsareaal beslaan. Deze combinatiebedrijven hebben vaak minder grond in gebruik, maar hun bouwplannen en bemestingspraktijken lijken meestal op die van akkerbouwbedrijven.

Verschillen in bedrijfsomvang tussen regio’s

Akkerbouwbedrijven in de Kleiregio (2023: 65,2 ha) zijn gemiddeld groter dan die in de Zand- en Lössregio’s (respectievelijk 52,7 en 43 ha in 2023). Sinds 2000 is de mediane bedrijfsomvang daar met 17% toegenomen, terwijl de 20% grootste bedrijven zelfs een groei van 37% hebben doorgemaakt.

In de Zandregio is een tegengestelde trend zichtbaar: hier is de gemiddelde bedrijfsomvang met 16% afgenomen in de periode 2000-2024. De Lössregio toont het meest stabiele beeld, met een groei van 8% in dezelfde periode.