Stikstofbodemoverschot op akkerbouwbedrijven

In 2023 bedroeg het gemiddelde stikstofbodemoverschot op akkerbouwbedrijven binnen het Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid (LMM) 120 kg per ha. Ten opzichte van 2022 is dit een stijging van 20 kg, en tegelijkertijd 1 kg lager dan in 2021.

De aan- en afvoer van stikstof op bedrijfsniveau bepalen het bedrijfsoverschot en in belangrijke mate ook het bodemoverschot. De ontwikkelingen in de gemiddelde stikstofbodemoverschotten vertonen daardoor sterke overeenkomsten met de stikstofbedrijfsoverschotten. Voor alle grondsoortregio’s geldt dat het stikstofbodemoverschot gemiddeld genomen hoger is dan het bedrijfsoverschot. Anders gezegd: de afvoer van stikstof via gasvormige verliezen weegt niet op tegen de aanvoeren van stikstof via depositie, fixatie en netto mineralisatie.

Net als stikstofbedrijfsoverschot, kent het stikstofbodemoverschot flinke schommelingen. Door weersinvloeden kan de gewasopbrengst en daarmee gepaard gaande stikstofafvoer soms erg laag zijn, terwijl de stikstofaanvoer in de vorm van mest grotendeels aan het begin van het groeiseizoen wordt gedaan. Ten opzichte van 2022 is het stikstofbodemoverschot in 2023 flink gestegen met 20 kg per ha. Het bodemoverschot is daarnaast 3 kg hoger dan het gemiddelde van de vijf voorgaande jaren (2018-2022).

Stikstofdepositie daalt in alle regio’s

In alle regio’s vormt depositie de belangrijkste aanvoerpost voor stikstof op de bodem (op de bedrijfsbalans na). In de loop der jaren is deze aanvoerpost wel in omvang afgenomen. Doordat in de veehouderij de emissie van ammoniak afneemt, daalt ook de stikstofaanvoer door depositie op de akkerbouwbedrijven. In de periode 2006-2023 is deze aanvoerpost met 10 kg stikstof per ha afgenomen (-37%). Op de akkerbouwbedrijven in de Lössregio was de depositie in 2023 het hoogst, met een gemiddelde van 21 kg per ha.

Mineralisatie alleen op moerige gronden

De aanvoer via netto mineralisatie betreft de veenafbraak in vooral de moerige bodems op bedrijven in de Veenkoloniën. Als een bedrijf voor 100% op moerige grond ligt, wordt gerekend met een aanvoer via netto mineralisatie van 20 kg stikstof per ha. In 2023 bedraagt de gemiddelde aanvoer via netto mineralisatie in de Zandregio 9 kg stikstof per ha cultuurgrond.

Stikstofbinding licht gestegen in 2023

De stikstofaanvoer via fixatie heeft betrekking op de teelt van vlinderbloemigen zoals erwten, bonen en luzerne. Deze vorm van stikstofaanvoer is in de Zand- en Lössregio relatief laag in 2023, maar is toegenomen tot 2 kg stikstof per ha. In de Kleiregio komt de stikstofaanvoer via fixatie uit op 4 kg stikstof per ha.

Emissie door mestaanwending verschilt per regio

Op akkerbouwbedrijven in de Zand- en Lössregio bedraagt de emissie van stikstof uit aangewende mest respectievelijk 10 en 9 kg per ha in 2023. In de Kleiregio is deze emissie met 20 kg stikstof per ha hoger door een ander gebruik van technieken voor het aanwenden van mest. De emissies uit stallen, mestopslagen en beweiding spelen op akkerbouwbedrijven geen rol van betekenis. De afvoer van plantaardige producten is op akkerbouwbedrijven verreweg de belangrijkste afvoerpost voor stikstof.