Stikstofbodemoverschot op derogatiebedrijven
Laatste update: 17 december 2024 Update frequentie: Jaarlijks
De aan- en afvoer van stikstof op bedrijfsniveau bepaalt naast het bedrijfsoverschot ook in belangrijke mate het bodemoverschot. Het stikstofbodemoverschot op bedrijven in het derogatiemeetnet is daarnaast ook afhankelijk van stikstofaanvoer via depositie, via binding (vlinderbloemigen) en via mineralisatie en van stikstofafvoer door gasvormige verliezen. Het stikstofbodemoverschot op bedrijven in het derogatiemeetnet bedroeg in 2022 gemiddeld 171 kg/ha en week daarmee niet significant af van het langjarige gemiddelde (2006 tot en met 2021).
Gemiddeld
Grafiek wordt geladen...
Het stikstofbodemoverschot op derogatiebedrijven in 2022 bedroeg 171 kg per ha.
Spreiding
Grafiek wordt geladen...
De spreiding in het stikstofbodemoverschot op melkveebedrijven in 2022 bedroeg 132 tot 222 kg per ha (25-75-procentwaarden). De mediaan (middelste waarneming) bedroeg in 2022 174 kg stikstof per ha. In de Veenregio is vanwege de aanvoer van stikstof via mineralisatie, het stikstofbodemoverschot per ha hoger dan in andere grondsoortregio’s.
Regio
Grafiek wordt geladen...
In de regio’s Klei, Zand – 230 en Zand – 250 trad in 2022 een stijging op van het stikstofbodemoverschot op derogatiebedrijven ten opzichte van het jaar ervoor.
Stikstofbodemoverschot fluctueert de laatste jaren
Het gemiddelde stikstofoverschot op de bodembalans steeg in 2022 ten opzichte van 2021 met 19 kg naar 171 kg stikstof per hectare. Het stikstofbodemoverschot in 2022 week daarmee niet significant af van het langjarig gemiddelde, maar over de gehele periode 2006 tot en met 2022 laat het stikstofbodemoverschot wel een dalende trend zien. Na 2017 valt op dat het stikstofoverschot op de bodembalans fluctueert tussen opeenvolgende jaren, zoals ook te zien is bij het stikstofbedrijfsoverschot. In 2022 realiseerde 25% van de bedrijven in het derogatiemeetnet een stikstofbodemoverschot lager dan 132 kg/ha, terwijl de 25% bedrijven met het hoogste stikstofbodemoverschot boven 222 kg/ha zat. Het stikstofbodemoverschot lag in alle jaren het hoogst in de Veenregio als gevolg van de hoge berekende stikstofaanvoer via mineralisatie in deze regio (gemiddeld 98 kg/ha in 2022). In 2022 bedroeg het stikstofbodemoverschot in de Veenregio gemiddeld 209 kg/ha. In de Lössregio was het stikstofbodemoverschot het laagst met gemiddeld 130 kg/ha. De regio’s Klei, Zand 250 en Zand 230 zaten daartussenin. Over de gehele periode 2006 tot en met 2022 laten vier van de vijf grondsoortregio’s een dalende trend in het stikstofbodemoverschot zien. Alleen in de Lössregio is er geen dalende (maar ook geen stijgende) trend.Zandregio - 230
Grafiek wordt geladen...
De mediaan (middelste waarneming) van het stikstofbodemoverschot op derogatiebedrijven in de Zandregio 230 bedroeg in 2022 170 kg per ha. De helft van de derogatiebedrijven heeft een stikstofbodemoverschot wat in 2022 lag tussen de 134 tot 216 kg per ha.
Zandregio - 250
Grafiek wordt geladen...
De mediaan (middelste waarneming) van het stikstofbodemoverschot op derogatiebedrijven in de Zandregio 250 bedroeg in 2022 167 kg per ha. De helft van de derogatiebedrijven heeft een stikstofbodemoverschot wat in 2022 lag tussen de 124 tot 210 kg per ha.
Kleiregio
Grafiek wordt geladen...
De mediaan (middelste waarneming) van het stikstofbodemoverschot op derogatiebedrijven in de Kleiregio bedroeg in 2022 161 kg per ha. De helft van de derogatiebedrijven heeft een stikstofbodemoverschot wat in 2022 lag tussen de 118 tot 194 kg per ha.
Veenregio
Grafiek wordt geladen...
De mediaan (middelste waarneming) van het stikstofbodemoverschot op derogatiebedrijven in de Veenregio bedroeg in 2022 226 kg per ha. De helft van de derogatiebedrijven heeft een stikstofbodemoverschot wat in 2022 lag tussen de 161 tot 266 kg per ha.
Lössregio
Grafiek wordt geladen...
De mediaan (middelste waarneming) van het stikstofbodemoverschot op derogatiebedrijven in de Lössregio bedroeg in 2022 145 kg per ha. De helft van de derogatiebedrijven heeft een stikstofbodemoverschot wat in 2022 lag tussen de 108 tot 202 kg per ha.
Stikstofdepositie- en stikstofbinding weinig veranderd in 2022
Naast de aanvoerposten die in de berekening van het stikstofbedrijfsoverschot worden meegenomen (voer, kunstmest, dierlijke mest, overige organische mest, dieren en overig), wordt in de berekening van het stikstofbodemoverschot ook rekening gehouden met de aanvoer van stikstof door depositie, stikstofbinding via vlinderbloemige gewassen en mineralisatie op bedrijven met veen- en/of moerige gronden. In 2022 ging het in totaal om 52 kg/ha en was daarmee gelijk aan het voorgaande jaar. De stikstofaanvoer via depositie op bedrijven in het derogatiemeetnet is gemiddeld gedaald van 31 kg/ha in 2006 naar minder dan 20 kg/ha sinds 2019. De aanvoer als gevolg van stikstofbinding door vlinderbloemige gewassen bedroeg in de beginjaren van het derogatiemeetnet 12 kg/ha, vanaf 2010 gaat het om 6 tot 8 kg/ha. De stikstofaanvoer door mineralisatie van organische bodems bedroeg in 2022 26 kg/ha op bedrijven in het derogatiemeetnet en week daarmee niet af van het voorgaande jaar (25 kg/ha).Nederland
Grafiek wordt geladen...
De stikstofaanvoer op de bodembalans bestaat voor het grootste gedeelte uit aanvoer van de bedrijfsboekhouding.
Zandregio - 230
Grafiek wordt geladen...
De stikstofaanvoer op de bodembalans bestaat voor het grootste gedeelte uit aanvoer van de bedrijfsboekhouding.
Zandregio - 250
Grafiek wordt geladen...
De stikstofaanvoer op de bodembalans bestaat voor het grootste gedeelte uit aanvoer van de bedrijfsboekhouding.
Kleiregio
Grafiek wordt geladen...
De stikstofaanvoer op de bodembalans bestaat voor het grootste gedeelte uit aanvoer van de bedrijfsboekhouding.
Veenregio
Grafiek wordt geladen...
De stikstofaanvoer op de bodembalans bestaat voor het grootste gedeelte uit aanvoer van de bedrijfsboekhouding. Ongeveer een vijfde deel van de aanvoer komt door mineralisatie.
Lössregio
Grafiek wordt geladen...
De stikstofaanvoer op de bodembalans bestaat voor het grootste gedeelte uit aanvoer van de bedrijfsboekhouding.
Stikstofafvoer door gasvormige emissies gestegen in 2022
De afvoer van stikstof door weide-, stal- en opslag- en mestaanwendingsemissie bedroeg in 2022 gemiddeld 61 kg/ha op bedrijven in het derogatiemeetnet ten opzichte van 58 kg/ha in 2021. De gasvormige emissie uit mestaanwending enerzijds en uit stal en opslag anderzijds waren hierbij in 2022 respectievelijk 22 en 38 kg/ha. De gasvormige emissie bij weiden bedroeg slechts 1 kg/ha. Over de gehele periode 2006-2022 varieerde de totale emissie van 52 tot en met 66 kg stikstof per hectare en is een stijgende trend waarneembaar.Nederland
Grafiek wordt geladen...
De stikstofafvoer op de bodembalans bestaat voor 70% uit afvoer van de bedrijfsboekhouding.
Zandregio - 230
Grafiek wordt geladen...
De stikstofafvoer op de bodembalans bestaat voor 70% uit afvoer van de bedrijfsboekhouding.
Zandregio - 250
Grafiek wordt geladen...
De stikstofafvoer op de bodembalans bestaat voor 70% uit afvoer van de bedrijfsboekhouding.
Kleiregio
Grafiek wordt geladen...
De stikstofafvoer op de bodembalans bestaat voor 70% uit afvoer van de bedrijfsboekhouding.
Veenregio
Grafiek wordt geladen...
De stikstofafvoer op de bodembalans bestaat voor 70% uit afvoer van de bedrijfsboekhouding.
Lössregio
Grafiek wordt geladen...
De stikstofafvoer op de bodembalans bestaat voor 70% uit afvoer van de bedrijfsboekhouding.
Over de indicator
De indicator stikstofbodemoverschot geeft de omvang van het overschot aan stikstof op de bodem, uitgedrukt in kilogram stikstof per ha. Het bodemoverschot is het gedeelte van de nutriëntenaanvoer aan de bodem dat niet door het geproduceerde gewas wordt opgenomen.Het bodemoverschot is het gedeelte van de nutriëntenaanvoer aan de bodem dat niet door het geproduceerde gewas wordt opgenomen. Dit blijft onbenut in de bodem en kan gevoelig zijn voor uitspoeling richting het grondwater. Naast uitspoelen kan de stikstof die over is ook in de bodem worden opgeslagen of uit de bodem vervluchtigen (denitrificatie). Het stikstofbodemoverschot wordt berekend als het overschot op bedrijfsniveau (som van alle aanvoer minus som van alle afvoer inclusief voorraadmutaties) plus de aanvoer van stikstof via depositie, nettomineralisatie en fixatie minus het verlies aan stikstof via emissie bij toediening (organische mest en kunstmest), bij beweiding en uit stal en opslag.
In formule: bodemoverschot = bedrijfsoverschot + aanvoerposten - afvoerposten.
Aanvoerposten
- Mineralisatie: Voor gras op veen: 160 kg N per ha per jaar; overige gewassen op veen alsmede dalgrond (ongeacht gewas): 20 kg N per ha per jaar; alle overige gronden: 0 kg per ha.
- Atmosferische depositie: Depositie van vermestende stoffen, uitgedrukt in kg stikstof per ha.
- N-binding door vlinderbloemigenVoor klaver in grasland: de hoeveelheid N-binding is afhankelijk gesteld van het klaveraandeel en de graslandopbrengst Voor overige gewassen: hoeveelheid per gewas in kg N/ha.
Afvoerposten
- Vervluchtiging uit stal en opslag en beweiding: Ammoniakemissie uit stal en opslag: de totale N-emissie wordt berekend als percentage van de uitgescheiden totaal ammoniakaal stikstof (TAN) of een forfaitaire emissiewaarde.
- Vervluchtiging toediening: De emissie bij toediening wordt berekend als percentage van de toegediende TAN op basis van de emissiefactoren.
Bron en getoonde groep bedrijven
De gegevens voor beide indicatoren zijn afkomstig uit het Bedrijveninformatienet van Wageningen Social & Economic Research. Binnen het Bedrijveninformatienet verzamelt Wageningen Social & Economic Research bedrijfsgegevens over ongeveer 1.500 individuele land- en tuinbouwbedrijven. De verzamelde gegevens betreffen vooral financieel-economische en duurzaamheidsgegevens.Alleen bedrijven in het Bedrijveninformatienet die binnen de definitie van het Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid (LMM) vallen, worden getoond. Voor de bedrijven geldt dat ze minimaal 25.000 euro Standaardopbrengst hebben en 10 of meer ha cultuurgrond gebruiken.