Fosfaatbodemoverschot op melkveebedrijven

Laatste update: 17 december 2024 Update frequentie: Jaarlijks

Fosfaatbedrijfsoverschot in 2023 -6 kg per ha

Melkveebedrijven waarop het Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid (LMM) betrekking heeft, hadden in 2023 gemiddeld een fosfaattekort van ongeveer 6 kg fosfaat per ha dat vergelijkbaar is met de jaren 2014 en 2021. Een tekort betekent dat er per saldo fosfaat onttrokken is aan de bodem. In vergelijking met het gemiddelde van de vijf voorgaande jaren was het overschot ongeveer 12 kg fosfaat per ha lager. In alle grondsoortregio’s is een daling van het fosfaatbedrijfsoverschot zichtbaar in 2023 ten opzichte van het voorgaande jaar, waarbij de Lössregio het laagste overschot heeft (-17 kg fosfaat per ha) en de Veenregio het hoogste overschot (-2 kg fosfaat per ha).

Gemiddeld

Grafiek wordt geladen...
Het fosfaatbedrijfsoverschot op melkveebedrijven in 2023 bedroeg -6 kg per ha. De afvoer van fosfaat was groter dan de aanvoer waardoor een tekort ontstond. Het jaar 2023 betreft voorlopige cijfers.

Spreiding

Grafiek wordt geladen...
De spreiding in het fosfaatbedrijfsoverschot op melkveebedrijven in 2023 bedroeg -14 tot 1 kg per ha (25-75-procentwaarden). De mediaan (middelste waarneming) bedroeg -7 kg fosfaat per ha. Het jaar 2023 betreft voorlopige cijfers.

Regio

Grafiek wordt geladen...
In alle regio’s ontwikkelde het fosfaatbedrijfsoverschot op melkveebedrijven van een overschot in 2022 naar een tekort in 2023. Het jaar 2023 betreft voorlopige cijfers.

Historische data

Grafiek wordt geladen...
In de jaren negentig bedroeg het gemiddelde fosfaatbedrijfsoverschot bijna 60 kg fosfaat per ha. De eerste jaren na de eeuwwisseling was dit niveau al bijna gehalveerd.

Het mediane fosfaatbedrijfsoverschot van melkveebedrijven in de Lössregio bedroeg -17 kg fosfaat per ha in 2023. De spreiding (25-75-procentwaarde) rondom dit gemiddelde was -22 tot -13 kg fosfaat per ha, waarbij 50% van de melkveebedrijven in de Lössregio een overschot had tussen beide genoemde waarden. In de Zandregio was het mediaan fosfaatbedrijfsoverschot -8 kg per ha met een spreiding van -17 tot 2 kg per ha. Voor de melkveebedrijven in de Kleiregio bedroeg het mediaan fosfaatbedrijfsoverschot -7 kg fosfaat per ha. De spreiding in de Kleiregio was -13 tot -1 kg fosfaat per ha en -9 tot 3 kg fosfaat per ha voor de Veenregio (mediaan: -3 kg fosfaat per ha).

Zandregio

Grafiek wordt geladen...
De mediaan (middelste waarneming) van het fosfaatbedrijfsoverschot op melkveebedrijven in de Zandregio bedroeg in 2023 -8 kg per ha. De helft van het aantal melkveebedrijven heeft een fosfaatbedrijfsoverschot wat in 2023 lag tussen de -17 tot 2 kg per ha. Het jaar 2023 betreft voorlopige cijfers.

Kleiregio

Grafiek wordt geladen...
De mediaan (middelste waarneming) van het fosfaatbedrijfsoverschot op melkveebedrijven in de Kleiregio bedroeg in 2023 -7 kg per ha. De helft van het aantal melkveebedrijven heeft een fosfaatbedrijfsoverschot wat in 2023 lag tussen de -13 tot -1 kg per ha. Het jaar 2023 betreft voorlopige cijfers.

Veenregio

Grafiek wordt geladen...
De mediaan (middelste waarneming) van het fosfaatbedrijfsoverschot op melkveebedrijven in de Veenregio bedroeg in 2023 -3 kg per ha. De helft van het aantal melkveebedrijven heeft een fosfaatbedrijfsoverschot wat in 2023 lag tussen de -9 tot 3 kg per ha. Het jaar 2023 betreft voorlopige cijfers.

Lössregio

Grafiek wordt geladen...
De mediaan (middelste waarneming) van het fosfaatbedrijfsoverschot op melkveebedrijven in de Lössregio bedroeg in 2023 -17 kg per ha. De helft van het aantal melkveebedrijven heeft een fosfaatbedrijfsoverschot wat in 2023 lag tussen de -22 tot -13 kg per ha. Het jaar 2023 betreft voorlopige cijfers.

Aanvoer van fosfaatkunstmest is sterk gedaald

In de periode 2006-2023 is de fosfaataanvoer uit kunstmest afgenomen. In de laatste 10 jaren gebruikten melkveehouders nog nauwelijks fosfaatkunstmest. Dat komt vooral omdat vanaf 2014 het gebruik van fosfaatkunstmest niet meer is toegestaan op bedrijven met derogatie. Echter, niet alle melkveebedrijven maken gebruik van derogatie. Fosfaat wordt op melkveebedrijven vooral aangevoerd via het voer (in 2023: 95% van het totaal). Daarnaast is er aanvoer van fosfaat via organische mest, dieren en plantaardige producten.

Nederland

Grafiek wordt geladen...
De fosfaataanvoer op melkveebedrijven bedroeg in 2023 gemiddeld 65 kg per ha en bestaat grotendeels uit aanvoer via voedermiddelen. Het jaar 2023 betreft voorlopige cijfers.

Zandregio

Grafiek wordt geladen...
De fosfaataanvoer op melkveebedrijven in de Zandregio bedroeg in 2023 gemiddeld 70 kg per ha en bestaat grotendeels uit aanvoer via voedermiddelen. Het jaar 2023 betreft voorlopige cijfers.

Kleiregio

Grafiek wordt geladen...
De fosfaataanvoer op melkveebedrijven in de Kleiregio bedroeg in 2023 gemiddeld 60 kg per ha en bestaat grotendeels uit aanvoer via voedermiddelen. Het jaar 2023 betreft voorlopige cijfers.

Veenregio

Grafiek wordt geladen...
De fosfaataanvoer op melkveebedrijven in de Veenregio bedroeg in 2023 gemiddeld 57 kg per ha en bestaat grotendeels uit aanvoer via voedermiddelen. Het jaar 2023 betreft voorlopige cijfers.

Lössregio

Grafiek wordt geladen...
De fosfaataanvoer op melkveebedrijven in de Lössregio bedroeg in 2023 gemiddeld 61 kg per ha en bestaat grotendeels uit aanvoer via voedermiddelen. Het jaar 2023 betreft voorlopige cijfers.

De gemiddelde aanvoer van fosfaat op melkveebedrijven bedroeg ongeveer 65 kg fosfaat per ha in 2023. Dit is een daling van ongeveer 8 kg fosfaat per ha ten opzichte van het voorgaande jaar. Dit is vooral toe te schrijven aan een lager verbruik van aangekochte voedermiddelen. Het droge weer in 2022 zorgde voor tegenvallende opbrengsten van de eigen ruwvoerteelt, waardoor meer voer aangekocht werd. In 2023 was de ruwvoeropbrengst op een enigszins gemiddeld niveau waardoor er minder voer aangekocht werd. De aanvoer van fosfaat op melkveebedrijven was in 2023 het hoogst op melkveebedrijven in de Zandregio (70 kg per ha) en het laagst bij melkveebedrijven in de Veenregio (57 kg per ha). De Lössregio is de enige regio met een toename van de fosfaataanvoer per ha in de periode 2006-2020, alhoewel er wel fluctuaties zijn tussen jaren. Vooral de hoeveelheid fosfaat uit voer werd hoger door de intensivering van de melkveebedrijven sinds 2006 in die regio. In de andere regio’s steeg de fosfaataanvoer uit veevoer minder fors en dit ging gepaard met een daling van fosfaatkunstmest.

Nederland

Grafiek wordt geladen...
Het aandeel dierlijke producten in de fosfaatafvoer op melkveebedrijven neemt toe in de periode 2006-2023 en bedroeg in 2023 gemiddeld 53% (38 kg fosfaat per ha). Het jaar 2023 betreft voorlopige cijfers.

Zandregio

Grafiek wordt geladen...
De fosfaatafvoer op melkveebedrijven in de Zandregio bedroeg in 2023 gemiddeld 78 kg per ha en bestaat grotendeels uit aanvoer via voedermiddelen. Het jaar 2023 betreft voorlopige cijfers.

Kleiregio

Grafiek wordt geladen...
De fosfaatafvoer op melkveebedrijven in de Kleiregio bedroeg in 2023 gemiddeld 67 kg per ha en bestaat grotendeels uit aanvoer via voedermiddelen. Het jaar 2023 betreft voorlopige cijfers.

Veenregio

Grafiek wordt geladen...
De fosfaatafvoer op melkveebedrijven in de Veenregio bedroeg in 2023 gemiddeld 60 kg per ha en bestaat grotendeels uit aanvoer via voedermiddelen. Het jaar 2023 betreft voorlopige cijfers.

Lössregio

Grafiek wordt geladen...
De fosfaatafvoer op melkveebedrijven in de Lössregio bedroeg in 2023 gemiddeld 79 kg per ha en bestaat grotendeels uit aanvoer via voedermiddelen. Het jaar 2023 betreft voorlopige cijfers.

Fosfaatafvoer hoger na periode van stabiliteit

Melkveebedrijven in de Zandregio hadden naast een relatief hoge aanvoer ook een hoge afvoer van fosfaat. In 2023 was de afvoer van fosfaat op melkveebedrijven in de Zandregio gemiddeld 78 kg per ha. Ten opzichte van 2022 is de afvoer van fosfaat met gemiddeld 14 kg fosfaat gestegen. Een hogere opbrengst van grasland in combinatie met een lager fosfaatgehalte in het gras hebben geleid tot een hogere productie (inclusief voorraadvorming) van fosfaat in het plantaardig product. In de Veenregio was de afvoer van fosfaat in 2023 gemiddeld ongeveer 60 kg per ha. De afvoer van fosfaat in de Klei- en Lössregio zat ertussenin met respectievelijk 67 en 79 kg per ha. Bedrijven voeren fosfaat vooral af via de levering van dierlijke producten (zoals melk) en met organische mest. De fosfaatafvoer via melk steeg door de stijgende melkproductie per ha. De afvoer van organische mest was vooral in de laatste jaren hoger door de verdergaande intensivering en de aanscherping van de fosfaatgebruiksnormen in 2015. In alle regio’s vond zowel aanvoer als afvoer van organische mest plaats. Afvoer van fosfaat via dieren is van gering belang op melkveebedrijven. Fosfaatafvoer via plantaardige producten is in alle regio’s van belang, maar fluctueert wel op basis van de gewasgroei in de verschillende jaren. Deze afvoer kan bestaan uit de verkoop van producten of uit producten die aan de voorraad zijn toegevoegd (per saldo een hogere eindvoorraad dan beginvoorraad).

Over de indicator

Deze indicator beschrijft de aanvoer en de afvoer en het fosfaatbedrijfsoverschot per ha uitgedrukt in kg fosfaat per ha. Het fosfaatbedrijfsoverschot is de aanvoer minus de afvoer op bedrijfsniveau. Het fosfaatbodemoverschot is gelijk aan het fosfaatbedrijfsoverschot.

De aanvoer van fosfaat bestaat uit de aanvoer van kunstmest, dierlijke mest, overige organische meststoffen, voer, dieren, plantaardige producten en overige producten. Aanvoer wordt gecorrigeerd voor voorraadmutaties. De afvoer van fosfaat bestaat uit de afvoer van dierlijke producten, dieren, gewassen en plantaardige producten, dierlijke mest en overige organische meststoffen en overige producten. Afvoer wordt gecorrigeerd voor voorraadmutaties. De gehalten in de afvoer van gewassen en plantaardige producten zijn gebaseerd op forfaits en gemiddelden van waardebepalingen. Daarmee is de variatie in de afvoer van nutriënten met gewassen en plantaardige producten uitsluitend afhankelijk van de hoeveelheid afvoer. De indicator fosfaatbedrijfsoverschot beschrijft de aanvoer minus de afvoer op bedrijfsniveau. Het fosfaatbodemoverschot is gelijk aan het fosfaatbedrijfsoverschot.

Aanvoerposten van het bedrijf
  • Kunstmest: Saldo van alle aanvoer, afvoer en voorraadmutatie van kunstmeststoffen.
  • Dierlijke en overige organische mest: Saldo van alle aanvoer, afvoer en voorraadmutatie van dierlijke meststoffen en overige organische meststoffen als er een nettoverbruik (aanvoer) is.
  • Voer: Saldo van alle aanvoer en voorraadafnames van alle voedermiddelen (krachtvoer, ruwvoer en andere).
  • Dieren:Enkel de aanvoer van dieren.
  • Plantaardige producten (zaai-, plant- en pootgoed): Enkel de aanvoer van plantaardige producten.
  • Overig: Saldo van alle aanvoer, afvoer en voorraadmutatie van alle overige producten als er een nettoverbruik (aanvoer) is.

Afvoerposten van het bedrijf
  • Dierlijke producten (melk, wol, eieren): Saldo van alle aanvoer, afvoer en voorraadmutatie van alle dierlijke producten (melk en overige dierlijke producten).
  • Dieren: Saldo van afvoer en voorraadmutatie van dieren en vlees.
  • Dierlijke en overige organische mest: Saldo van alle aanvoer, afvoer en voorraadmutatie van dierlijke meststoffen en overige organische meststoffen als er sprake is van een nettoproductie (afvoer).
  • Gewassen en overige plantaardige producten: Saldo van afvoer en voorraadmutatie plantaardige producten (gewassen niet bestemd voor ruwvoer), voorraadtoenames en verkopen ruwvoer.
  • Overig: Saldo van alle aanvoer, afvoer en voorraadmutatie van alle overige producten als er een nettoproductie (afvoer) is.


Bron en getoonde groep bedrijven

De gegevens voor beide indicatoren zijn afkomstig uit het Bedrijveninformatienet van Wageningen Social & Economic Research. Binnen het Bedrijveninformatienet verzamelt Wageningen Social & Economic Research bedrijfsgegevens over ongeveer 1.500 individuele land- en tuinbouwbedrijven. De verzamelde gegevens betreffen vooral financieel-economische en duurzaamheidsgegevens.

Alleen bedrijven in het Bedrijveninformatienet die binnen de definitie van het Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid (LMM) vallen, worden getoond. Voor de bedrijven geldt dat ze minimaal 25.000 euro Standaardopbrengst hebben en 10 of meer ha cultuurgrond gebruiken.