Stikstofbemesting op melkveebedrijven

Op de melkveebedrijven waarop het Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid (LMM) is gericht, is gemiddeld een derde van de gebruikte stikstof afkomstig uit kunstmest en ongeveer twee derde uit dierlijke mest. Overige organische meststoffen zoals compost worden nauwelijks gebruikt. In de periode 2006-2023 is de verhouding stikstof uit kunstmest en dierlijke mest vrijwel stabiel. In 2023 is het totale stikstofgebruik door melkveebedrijven gemiddeld ongeveer 4 kg per ha toegenomen ten opzichte van het voorgaande jaar. Het stikstofgebruik in de Klei- en Lössregio is gedaald met respectievelijk 7 en 17 kg per ha ten opzichte van het voorgaande jaar. In de Veen- en Zandregio is het stikstofgebruik gestegen in 2023 met respectievelijk 18 en 5 kg per ha cultuurgrond ten opzichte van het voorgaande jaar.

Kunstmestgebruik afgenomen

De stikstofgift uit kunstmest per ha cultuurgrond op melkveebedrijven laat over de gehele periode 1991-2023 een daling zien. Ten opzichte van 2022 is het gebruik van kunstmest in 2023 met gemiddeld ongeveer 7 kg per ha toegenomen. Reden kan zijn dat doordat de ruimte voor dierlijke mest geringer is door afbouw van derogatie, het gebruik van kunstmest toeneemt. Daarnaast is het kunstmestgebruik in 2022 op een lager niveau dan de voorliggende jaren. Ten opzichte van de vijf voorgaande jaren lag het kunstmestgebruik in 2023 op een vergelijkbaar niveau. Melkveebedrijven in de Kleiregio hadden gemiddeld genomen het hoogste stikstofgebruik uit kunstmest, te weten 130 kg stikstof per ha in 2023. De melkveebedrijven in de Zand- en Veenregio gebruikten in 2023 het minste met respectievelijk 102 en 101 kg stikstof uit kunstmest per ha. In de Lössregio gebruikten de melkveebedrijven waarop het LMM is gericht in 2023 107 kg kunstmest per ha.

Mede als gevolg van de lagere stikstofgebruiksnorm voor dierlijke mest bij derogatie voor zand- en lössgrond in de provincies Noord-Brabant, Limburg, Gelderland, Overijssel en Utrecht, is het gemiddelde dierlijke mestgebruik sinds 2006 afgenomen, vooral in de Zandregio. In de andere regio’s was dat minder het geval. In de periode 2006-2023 schommelde het stikstofgebruik uit dierlijke mest in de Klei-, Zand-, Löss- en Veenregio tussen gemiddeld 173 kg per ha in 2023 (Lössregio) en 243 kg per ha in 2014 (Veenregio). Ten opzichte van het voorgaande jaar is het dierlijke mestgebruik in 2023 met gemiddeld 2 kg per ha afgenomen (2023: 216 kg N per ha). In vergelijking met de vijf voorgaande jaren was het gebruik in 2023 9 kg stikstof per ha lager.

Het gebruik van overige organische mest is in 2023 afgenomen. Gemiddeld genomen nam het gebruik van stikstof uit overige organische stof af van 2 naar 1 kg per ha.

Stikstofbemesting veel lager dan in 1991-1998

Als over de periode 1991-2023 wordt gekeken naar de stikstofbemesting per ha cultuurgrond, is een forse afname in de periode voor 2006 zichtbaar. Als reactie op de mestwetgeving zijn melkveehouders de stikstof in dierlijke mest efficiënter gaan benutten. Die ontwikkeling heeft samen met de oplopende kunstmestprijzen geleid tot een sterke afname in het gebruik van stikstofkunstmest. Ook het gebruik van organische mest (vooral dierlijke mest) is in de jaren na 2006 gemiddeld 30% lager dan het gemiddelde gebruik in de periode 1991-1998. Het vanaf 2006 geldende gebruiksnormenstelsel met restricties op het gebruik van dierlijke mest en kunstmest legt het gebruik van meststoffen verder aan banden.