Kwalitatieve beschouwing energie glastuinbouw

Energie in glastuinbouw en bolbroeierij in Noord-Holland

De sector glastuinbouw omvat alle glastuinbouwareaal in de Nederlandse glastuinbouw, inclusief de productie van uitgangsmateriaal. De glastuinbouw bestaat uit de subsectoren groente, bloemen en pot- en perkplanten. Uitgangsmateriaal betreft de teelt van zaden en stek en de opkweek van jonge planten. Een toenemend deel van de bolbroeierij valt vanwege de verdere specialisatie onder de subsector snijbloemen. In 2014 is door de glastuinbouwsector en de rijksoverheid in de Meerjarenafspraak Energietransitie Glastuinbouw 2014-2021 als doel voor 2021 een maximale CO₂-emissie van 6,2 Mton vastgesteld. Hierop is in 2017 door de convenantspartijen een technische correctie toegepast tot 4,6 Mton. Dit doel is onderdeel van de Nederlandse taakstelling voor het Europese doel om in 2021 20% minder broeikasgassen uit te stoten in vergelijking met 1990. In het Klimaatakkoord is voor de glastuinbouw een ambitie opgenomen van een maximale uitstoot van 2,2 Mton in 2030 op basis van de benodigde afspraken en randvoorwaarden in het Klimaatakkoord. Provincie Noord-Holland wil in 2050 volledig energieneutraal zijn.

In dit onderdeel is een kwalitatieve beschrijving opgenomen van de ontwikkelingen rond het energiegebruik en de CO₂-emissie van de glastuinbouw in Noord-Holland. Een kwantitatieve beschrijving is niet opgenomen, omdat de landelijk gehanteerde rekenmethodiek - beschreven in een protocol - niet een op een kan worden vertaald naar regionaal niveau. Een dergelijke regionale exercitie is in 2019 uitgevoerd voor Greenport West-Holland voor het jaar 2016 op basis van een conceptueel ontwerp Regionale Energiemonitor.

Situatie voor Noord-Holland

In Noord-Holland is in 2023 het totale areaal glastuinbouw 1.045 ha, waarvan circa 530 ha groenten, ruim 200 ha bloemen en ruim 200 ha potplanten. Met name op snijbloemen- en groentenbedrijven is het areaal toegenomen, terwijl dit stabiel blijft voor potplantenbedrijven. In de periode 2010-2023 is het areaal glastuinbouw voor geheel Nederland afgenomen (met 155 ha of 2%); in Noord-Holland is het areaal juist toegenomen (met 127 ha of 14%). De glastuinbouw is in Noord-Holland geconcentreerd in de zogenaamde glastuinbouwconcentratiegebieden Greenport Aalsmeer (gemeenten Aalsmeer, Amstelveen, Haarlemmermeer en Uithoorn), Agriport A7, Grootslag en Alton.

De CBS-cijfers hebben betrekking op het actuele areaal geteelde gewassen onder glas. In het artikel structuur areaal glastuinbouw is een kaart opgenomen waarin voor 2016 het werkelijke fysieke areaal glas is weergeven binnen en buiten de glastuinbouwconcentratiegebieden in Noord-Holland. Volgens het Kadaster (Top10NL kaart), is het werkelijke fysieke areaal groter dan het CBS aangeeft, omdat op het fysieke areaal glas ook braakligging en andere functies plaats hebben. Wat opvalt is dat een aanzienlijk areaal glastuinbouw in Noord-Holland (circa 30%) buiten de concentratiegebieden ligt. Volgens het CBS is deze forse toename vanaf 2019 voor een deel het gevolg van een verbeterde respons onder glastuinders in het aanleveren van de gegevens voor de Gecombineerde Opgave door communicatie vanuit RVO en de sector en reële groei.

De ontwikkeling van de CO₂-emissie wordt door acht factoren bepaald, namelijk: ontwikkeling van het areaal, verkoop van elektriciteit, inkoop van elektriciteit, inkoop van warmte, gebruik van duurzame energie, intensivering, extensivering en energiebesparing. Het areaal glastuinbouw in Noord-Holland is licht gestegen. Over de andere factoren bestaat op dit moment (nog) geen duidelijk beeld. Na een lichte stijging van de landelijke CO₂-emissie door de glastuinbouw in 2015 is dit in 2018 gelijk gebleven aan 2017, maar in 2020 weer toegenomen tot 6,1 Mton en zit boven het actuele doel voor 2020. Het is moeilijk een inschatting te geven in welke richting de CO₂-emissie door de glastuinbouw in Noord-Holland in de afgelopen periode is ontwikkeld, maar de toename van het areaal glastuinbouw in Noord-Holland zal de CO₂-emissie naar verwachting eerder hebben doen toenemen dan afnemen.

De energietransitie is een van de grootste maatschappelijke opgaven voor de komende decennia. De omschakeling naar een CO₂-arme economie is vastgelegd in de afspraken van het Klimaatakkoord van Parijs.

Door te investeren in voldoende duurzame CO₂ en aanleg van warmtenetten en geothermieprojecten kunnen grote stappen worden gezet in het terugdringen van het fossiel energiegebruik. Daarbij is partnerschap tussen de overheid, de glastuinbouwsector en andere stakeholders belangrijk om de glastuinbouw verder te verduurzamen.

In de afgelopen tien jaar zijn in Noord-Holland diverse ontwikkelingen geweest die positief zijn voor het behalen van de landelijke sectordoelstelling. Zo is AgriportA7 ontwikkeld, waarin duurzame energie wordt gebruikt in de vorm van geothermie en energie-uitwisseling met een datacenter plaats vindt. Er is een nieuwe geothermiedoublet in AgriportA7 gerealiseerd, die ook het logiesgebouw van het bedrijventerrein van aardwarmte voorziet. Hierbij is ook restwarmte uit biomassa als duurzame energievorm bijgekomen.

Daarnaast is een aantal initiatieven en projecten gestart om de glastuinbouw qua energie te verduurzamen:

• Op 27 mei 2022 heeft OCAP een nieuwe aangelegde CO₂ -leiding naar het glastuinbouwgebied Prima4a in bedrijf genomen. De eerste kassen in het gebied zijn op deze leiding aangesloten. De CO₂ is afkomstig van de industrie uit het havengebied Rotterdam.
• CO₂ -afvangst AEB Amsterdam: De business case is gereed. Het consortium verkent nu de mogelijkheden voor uitvoering.
• In januari 2019 is NH Paprika als eerste bedrijf in het glastuinbouwgebied Alton aangesloten op het warmtenet van afval- en energiebedrijf HVC en is daarmee de eerste klimaatneutrale paprikateler in Nederland. In november 2019 is in het Alton-gebied ook het bedrijf Gootjes AllPlant BV aangesloten op het warmtenet van HVC met een verwachte afname gelijk aan het jaarverbruik van 300 woningen.
• Aardwarmteproject glastuinbouwgebied Het Grootslag: ECW heeft in Grootslag twee aardwarmte doubletten in gebruik genomen.
• CO₂ -afvangst TATA Steel: In dit project wordt een warmteladder gemaakt in samenwerking met TNO en ECN. Er wordt onderzocht welk effect koude/warmte heeft op CO₂ -emissie. De inzet is cryogene scheiding voor de zuivering van CO₂. Hierbij is het proces gericht op het bij lage temperaturen scheiden van gassen om zuivere bestanddelen te verkrijgen (waaronder CO₂).
• CO₂ -transport Glasdriehoek NHN: ECW Netwerk werkt hierin samen met de tuinders in het glastuinbouw-concentratiegebied Grootslag.
• In 2022 wordt naar verwachting de eerste Hoge Temperatuuropslag (HTO) op AgriportA7 in gebruik genomen. In de zomer wordt koud grondwater opgepompt en opgewarmd via een warmtewisselaar met warmte uit de aardwarmte-centrale. Dit opgewarmde water gaat weer terug in de bodem in een andere grondlaag. In de koude maanden wordt de HTO gebruikt voor de vraag vanuit de kassen.
• In het glastuinbouwgebied Grootslag is een vergunning aanwezig, waarmee warmte- en koudeopslag op circa 250 m diepte kan worden toegepast.
• Uitvoeringsprogramma Herstructurering, modernisering en verduurzaming Greenport Aalsmeer
• Verplaatsingsregeling glastuinbouw Noord-Holland.
• Pilot Gelijkspanning PrimA4a en verkenning gelijkspanning voor glastuinbouwgebied Alton.
• Ten slotte zal het energiezuinig teeltconcept ‘Het Nieuwe Telen’ (verlagen energievraag vanuit de kas) verder opgang vinden. Dit alles biedt kansen om het verbruik van fossiele brandstoffen en dus de CO₂ -emissie van de glastuinbouw in Noord-Holland de komende tijd te reduceren.

Glasmonitor Noord-Holland

Provincie Noord-Holland monitort de glastuinbouw in haar provincie op perceel- en gebiedsniveau. De monitor biedt inzichten die niet eerder voorhanden waren, doordat informatie over ruimtelijke ordening en energie in één monitor worden gevisualiseerd. In de monitor is voor alle percelen met glastuinbouw in kaart gebracht hoeveel mensen er werken, hoe oud de kassen zijn, wat er geteeld wordt en hoeveel energie hierbij nodig is. Deze informatie wordt op een kaart weergegeven, en kan worden geaggregeerd naar gebieds- en provincieniveau.